ศิลปะ-วัฒนธรรม 2567 : ปีที่น่าจดจำของ ‘หนังไทย’ และค้นพบแง่งามในวิถีชุมชน

แม้เนื้อดินในประเทศที่ยังก้าวข้ามปัญหาเศรษฐกิจ-การเมืองไม่พ้นอย่างประเทศไทย อาจไม่เอื้อให้เมล็ดพันธุ์ศิลปะ-วัฒนธรรม และความคิดสร้างสรรค์เติบโตได้อย่างราบรื่น แต่คนทำงานในแวดวงศิลป์หลากสาขาก็ยังพยายามประคับประคอง พัฒนาและผลักดันผลงานสู่สายตาของนานาชาติเสมอมา

โดยในปีนี้ ความพยายามของคนทำงานในวงการ ‘หนังไทย’ ก็ผลิดอกออกผล เมื่อเราได้เห็นความสำเร็จของภาพยนตร์เรื่อง ‘หลานม่า’ ‘วิมานหนาม’ สู่ผลงานไซ-ไฟที่สร้างกระแสคึกคักอย่าง ‘ตาคลี เจเนซิส’ และสารคดีบันทึกประวัติศาสตร์ทางการเมือง ‘Breaking the Cycle’ แล้วยังมีภาพยนตร์ที่เพิ่งถูก ‘ปลดแบน’ ให้ได้รับชม เช่น ‘เชกสเปียร์ต้องตาย’ และ ‘คนกราบหมา’ ฯลฯ

อีกด้านหนึ่ง 2567 ยังเป็นปีที่ ‘วันโอวัน’ พาผู้อ่านไปสำรวจความงดงามทางวัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์ ทั้งในระดับท้องถิ่นอย่าง ‘ประเพณีกินวอ’ ของชาวลาหู่ การบวงสรวงพญานาคตามความเชื่อของคนอีสานแถบลุ่มน้ำโขง ภาษาของชาว ‘ญัฮกุร’ ที่แทบจะถูกลืมเลือนหายไป ไล่เรียงถึง ‘มวย’ หนึ่งในศิลปะการต่อสู้ระดับชาติและกีฬาน่าลุ้นระทึก ที่บรรดานักมวยต่างทุ่มเทชีวิตจิตวิญญาณเพื่อชัยชนะบนเวที

น่าสนใจไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน คือการท่องอดีตตามเรื่องราวของมนุษย์เมื่อ 1,700 ปีก่อนผ่านหลักฐานทางโบราณคดี ที่ปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน และอ่านประวัติศาสตร์ไทยแง่มุมใหม่นอกตำราเรียนผ่านหนังสือ เรื่องเล่า และสื่อหลากแขนง

ต่อไปนี้คือบรรดาผลงาน ว่าด้วยศิลปะ วัฒนธรรม ภาพยนตร์ และประวัติศาสตร์ไทยนอกกระแสที่วันโอวันคัดสรรแก่คุณตลอดปี 2567

ความสำเร็จของ ‘หนังไทย’ ในเส้นทางวิบากของคนทำงาน

วงการภาพยนตร์ไทยในเดือนส่งท้ายปี 2567 บังเกิดข่าวใหญ่สองเรื่องที่น่าจับตา – หนึ่ง คือภาพยนตร์เรื่อง ‘หลานม่า’ ผ่านเข้าสู่รอบ 15 เรื่องสุดท้าย เพื่อเข้าชิงรางวัลออสการ์ ประเภทภาพยนตร์ภาษาต่างประเทศยอดเยี่ยม ซึ่งจะประกาศผลในช่วงต้นปี 2568 ต่อไป นับว่าเป็นครั้งแรกที่ ‘หนังไทย’ ไปไกลถึงเวทีออสการ์ และหากย้อนมองกระแสหนังไทยตลอดปีที่ผ่านมา จะพบว่านี่เป็นอีกปีที่มีหลากหลายผลงานมาแรง รวมถึงกลายเป็น talk of the town ของสังคมในช่วงเวลาหนึ่งเลยทีเดียว

ขณะเดียวกัน ข่าวใหญ่เรื่องที่สอง คือการประกาศยุติให้บริการการฉายภาพยนตร์ของ ‘Doc Club & Pub.’ โรงภาพยนตร์ขนาดเล็กที่ช่วยต่อลมหายใจให้หนังดีนอกกระแสมีพื้นที่อวดโฉมแก่ผู้ชม เนื่องจากไม่เข้าข่ายว่าเป็น ‘โรงมหรสพ’ ตามที่กฎหมายกำหนด เหตุการณ์นี้ส่งแรงกระเพื่อมสู่สังคมให้ขบคิดถึงความจำเป็นของการมีโรงหนังขนาดเล็ก กฎหมายอันล้าหลัง และยังสะท้อนถึงความยากลำบากของการเป็นส่วนหนึ่งในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทย – ซึ่งพ้นไปจากผู้ฉายหนังแล้ว คนทำหนังก็ต้องเดินบนเส้นทางวิบากมานานนับทศวรรษ

วันโอวัน ชวนอ่านผลงานว่าด้วยสารพัดหนังไทย และสิ่งที่คนทำงานต้องเผชิญในปีที่ผ่านมา ว่ากว่าจะประสบความสำเร็จสักเรื่อง พวกเขาต้องผ่านอะไรกันมาบ้าง?

วัฒนธรรมภาพยนตร์ในประเทศไทยในช่วงสามทศวรรษที่ผ่านพ้นไป

A Conversation with Apichatpong ว่าด้วยดวงตะวัน ความฝันและการแตกดับของชีวิต

๒๔๗๕ รุ่งอรุณแห่งการปฏิวัติ : ขอบคุณนะคะที่กล้าจะสอน

‘หลานม่า’ มูลค่าแห่งความห่วงหาอาทร

หลานม่า : ต้นไม้ เพดาน บ้าน ฮวงซุ้ย

“ผมเป็นคนนอกของอุตสาหกรรมหนังไทย” กะพริบวิบวาวของแสงและสีแห่งความเป็นอื่นของ พุทธิพงษ์ อรุณเพ็ง

Breaking the Cycle (2024) ชะตากรรมสารคดีไทย ในบ้านเมืองไร้อนาคต

‘Breaking The Cycle’ สารคดีความสำเร็จครั้งประวัติศาสตร์ หรือเป็นเพียงโฆษณาชวนเชื่อเชิงพาณิชย์ของพรรคอนาคตใหม่?

เสรีภาพคนทำหนัง (กับคนดู) อยู่หนใด

25 ปีให้หลังเมื่อคนยังกราบหมา สนทนากับ อิ๋ง-สมานรัชฎ์ กาญจนะวณิชย์ ผู้เป็นทั้งพยานประวัติศาสตร์และนางอำมาตย์ชั่วของใครบางคน

‘คนกราบหมา’ เชิญบูชาเทพสี่ขาหลังอาน ผู้ดลบันดาลความสุขประเสริฐ

‘เชคสเปียร์ต้องตาย’ เสียงแช่งสาปอันหยาบคาย สู่ผู้สืบสายบัลลังก์เลือด

‘แดนสาป’ บาปสีเทาของเหล่าคนมุสลิม

“เราทำหนัง ไม่ได้ทำโปสเตอร์มุสลิม ที่ทุกอย่างต้องสวยงาม ถูกต้องไปหมด” ‘แดนสาป’ โดย ภาณุ อารี-ก้อง ฤทธิ์ดี

‘วิมานหนาม’ กลกามแห่งความอาฆาตพยาบาท

วิมานหนาม : หวั่นไหววาบหวามหนามชีวิตเอย

สืบสันดาน – ไพร่กลายพันธุ์

‘ตาคลี เจเนซิส’ จินตนาการเด็กสายวิทย์ จากศิษย์ห้องสายศิลป์

ตาคลี เจเนซิส : ความย้อนแย้งของการท่องเวลา

“ต่อให้เป็นอีกสองร้อยปีข้างหน้า คุณก็ยังเข่นฆ่าอนาคตตัวเองอยู่ดี” มะเดี่ยว-ชูเกียรติ ศักดิ์วีระกุล

คนทำหนังไทย ทำอะไรก็ผิดเสมอ แม้แต่แค่ทะเยอทะยานก็ยังผิด

มาหลอกมาหลอนซุกซ่อนอยู่ในใจฉัน : ธี่หยด (ผีชุดดำ) กับความเปลี่ยนแปลงของ “คนโดนผีหลอก” ในโลกภาพยนตร์ไทย

Doc Club & Pub. หัวใจขนาดใหญ่ของโรงหนังขนาดเล็ก

วิถีชีวิตผสานจิตวิญญาณ สู่ความงดงามทางวัฒนธรรม

สูงขึ้นไปบนเขา ล่องลงไปในแม่น้ำ – บางครั้งหากต้องการสัมผัสความงดงามของวัฒนธรรมอันหลากหลายและวิถีชีวิตของชุมชนท้องถิ่น ก็มีเพียงแต่ต้องเดินทางออกไปค้นหาจากสถานที่เหล่านี้ หรือเปิดอ่านผลงานสารคดีของวันโอวัน ที่พาคุณไปค้นพบ ‘ความลับบนขอบที่ราบสูง’ ของชาวญัฮกุร ขึ้นเขาไป ‘กินวอ’ ร่วมกับชาวลาหู่ รวมถึง ‘ล่องนาคาวิถี’ ไปสำรวจศรัทธาเกี่ยวกับพญานาคในพื้นที่ภาคอีสาน

อีกด้านหนึ่ง หากต้องการดื่มด่ำกำซาบความตื่นเต้นเร้าใจในกีฬา ‘มวย’ อย่าพลาดผลงานที่จะพาคุณไปสัมผัสชีวิตและจิตวิญญาณของบรรดานักชกเลื่องชื่ออย่าง ‘ทองพูน พีเค. แสนชัย’ ‘ซุปเปอร์บอน’ ‘เสือแบล็ค’ กับความทุ่มเทเบื้องหลังสังเวียน และความภาคภูมิใจในศิลปะการต่อสู้ของพวกเขา

ภาษา ศรัทธา และวิถีชุมชน

ความลับบนขอบที่ราบสูง: ร่องรอยเสียงทวารวดีในเรื่องเล่าของชาวญัฮกุร

ขึ้นเขา ‘กินวอ’ : เปิดสำรับหมูดำ เต้นรำรอบแสงไฟ ในยุคใหม่ของชาวลาหู่

ล่องนาคาวิถี: ศรัทธาพันปีและการเปลี่ยนรูปของความเชื่อพญานาค

ล่องนาคาวิถี: ตามรอยพญานาค จากแม่น้ำ ขุนเขา สู่หน้าจอสมาร์ตโฟน

เลือดเนื้อ-หยาดเหงื่อ บนเวทีมวย

“หัวใจใหญ่กว่าตับ” ทองพูน พีเค.แสนชัย และบทพิสูจน์ของนักชกที่ไม่ถูกใจ ‘ตลาดเซียนมวย’

ซุปเปอร์บอน เนื้อตัวกับหัวใจของนักชกไทยและการ ‘สิ้นสงสัย’ ต่อตัวเอง

ONE ลุมพินี : เกมส์ชีวิตจริงของนักมวยไทยบนผืนผ้าใบ และความท้าทายอุปมาโวหาร “หมาไล่เนื้อ”

เสือแบล็ค : จากดอยสูง 500 เมตรเหนือระดับน้ำทะเลของนักชกกะเหรี่ยงในสังเวียนมวยไทย

เทรนเนอร์มวยไทย ในวันที่ตลาดมวยไทยไปไกลระดับโลก

เรื่องเล่าจากปางมะผ้า และประวัติศาสตร์นอกตำราเรียน

ปี 2544 คือปีที่ ศ.ดร.รัศมี ชูทรงเดช จากคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร เริ่มต้นสำรวจพื้นที่ในอำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน หลังค้นพบโลงไม้โบราณ หรือที่เรียกกันว่า ‘โลงผีแมน’ และโครงกระดูกมนุษย์ นับอายุเก่าสุดได้นับหมื่นปี

จากคราวนั้นถึงวันนี้ การเดินทางตามหารากความเป็นมาของมนุษย์โบราณ ซึ่งเชื่อมโยงกับรากเหง้าของเราในปัจจุบันทวีความกระจ่างชัดขึ้นเรื่อยๆ กลายเป็นความรู้ชุดใหม่อันทรงคุณค่า และแน่นอน เป็นหนึ่งในประวัติศาสตร์นอกตำรา ที่น่าสนใจไม่แพ้ประวัติศาสตร์เรื่องอื่นๆ อีกมากมาย