สิทธิมนุษยชนไทย 2567 ประเทศเดินหน้า แต่หลายคนถูกทิ้งไว้ข้างหลัง

แน่นอนว่าการมีรัฐบาลพลเรือนย่อมทำให้ผู้คนหวังถึงการเปลี่ยนผ่าน หลังจากที่ประเทศไทยถูกปกครองด้วยเผด็จการทหารที่ทอดยาวฝังรากจนกลายเป็นระบอบประยุทธ์

หวังถึงการถอนมรดกคณะรัฐประหาร

หวังถึงการยกร่างรัฐธรรมนูญใหม่

หวังถึงการนิรโทษกรรมให้ประชาชน โดยไม่ตัดมาตรา 112 ซึ่งเป็นปมปัญหาสำคัญของการเมืองไทย

หวังถึงการเอาผิดผู้ที่เคยละเมิดคุกคามประชาชน

หวังถึงการชดเชยเยียวยาให้แก่เหยื่อทางการเมืองในระบอบประยุทธ์

หวังถึงการฟื้นฟูนิติรัฐ-นิติธรรม

หวังถึงการเปลี่ยนผ่านสู่ประชาธิปไตยอย่างแท้จริง

ทั้งหมดนี้เป็นเพียงความหวังและยังคงต้องหวังต่อไป เมื่อรัฐบาลพลเรือนจับมือกับขุนศึก ศักดินา (และนายทุนผูกขาด) แล้วหวังจะเดินหน้าต่อโดยทิ้งทุกคนไว้เบื้องหลัง

วันโอวันชวนย้อนอ่านผลงานในรอบปีที่ผ่านมา พร้อมทบทวนปัญหาสิทธิมนุษยชนที่กำลังถูกเกลี่ยซ่อนไว้ใต้พรม ทั้งเรื่องนักโทษการเมือง คดี 112 ผู้ลี้ภัย วิกฤตนิติรัฐนิติธรรม ปัญหาตากใบและความเป็นมนุษย์ของผู้คนในสามจังหวัดชายแดนใต้ จนถึงเรื่องที่มีความก้าวหน้าอย่างประเด็นสัญชาติและความเท่าเทียมทางเพศซึ่งยังมีข้อท้าทายต่อไป

นักโทษการเมืองถูกลืม – คดี 112 ถูกลอยแพ

การนิรโทษกรรมคดีการเมืองเป็นเรื่องที่ถกเถียงในฝ่ายการเมืองมาตลอดทั้งปีและมีท่าทีของการถ่วง-ยื้อ-ฉุด-ยุด พร้อมมีธงชัดเจนว่าหากเรื่องนี้(ได้รับอนุญาตให้)เกิดขึ้นจะไม่รวมคดี 112

การยื้อเวลาของเหล่านักการเมืองที่เคยสัญญาก่อนเลือกตั้งว่าจะแก้ไขปัญหาสิทธิมนุษยชนเกิดขึ้นโดยที่สังคมไทยยังมีผู้ต้องขังคดีการเมืองไม่น้อยกว่า 33 คน และมีผู้คนอยู่ระหว่างถูกดำเนินคดีจำนวนมาก

ที่สำคัญต้องบันทึกว่า 2567 เป็นปีที่ ‘บุ้ง-เนติพร เสน่ห์สังคม’ นักกิจกรรมการเมือง เสียชีวิตระหว่างถูกคุมขัง หลังเธออดอาหารประท้วงกระบวนการยุติธรรมและการคุมขังนักโทษการเมือง

ขณะที่ตัวเลขโทษจำคุกของทนายสิทธิมนุษยชน อย่างอานนท์ นำภา กำลังถูกเพิ่มโทษเรื่อยๆ การเยี่ยมบ้านนักเคลื่อนไหวของเจ้าหน้าที่รัฐระหว่างที่มีบุคคลสำคัญลงพื้นที่ก็ยังเกิดขึ้น รวมถึงปัจจุบันยังมีการขุดคดีจากการชุมนุมในอดีตมาแจ้งข้อกล่าวหากับประชาชนที่เคยออกไปใช้เสรีภาพในการแสดงออก

เป็นเรื่องยากที่จะบอกว่าสถานการณ์สิทธิทางการเมืองและการแสดงออกในรัฐบาลปัจจุบันนั้นมีการยกระดับให้ดีขึ้นกว่ายุคประยุทธ์

เรื่องเล่าชายชุดดำ ปริศนาปี ’53 และชะตากรรมของกิตติศักดิ์

ถ้าไม่แก้ไข ประเทศไทยก็เหมือนเดิม: หาทางออกอย่างเป็นธรรมด้วยนิรโทษกรรมคดีการเมือง

“ถ้ายังจัดการปัญหาในบ้านไม่ได้ จะไปทำหน้าที่ระดับโลกได้อย่างไร?” ไทยกับเก้าอี้คณะมนตรีสิทธิมนุษยชนฯ ฝันใหญ่ที่อาจไปไม่ถึง – ศรีประภา เพชรมีศรี

“ไม่ขออะไรมากกว่าให้ประชาชนเป็นเจ้าของประเทศจริงๆ” ชลธิชา แจ้งเร็ว จำเลยคดีปกป้องประชาธิปไตย

“ถ้ารัฐทำให้คนกลัว เราจะทำให้คนกล้า” หนึ่งทศวรรษศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน หนึ่งทศวรรษนิติรัฐที่สาบสูญ

ปัญหาของ 112 กับการเป็นความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร

จะก้าวข้ามความขัดแย้งอย่างไร?

ถอดรหัส ‘วิกฤตหลักนิติธรรมไทย’ กับราคาที่สังคมต้องจ่าย

บาดแผลรัฐประหารในบ้าน: 10 ปีของการใช้ครอบครัวเป็นเครื่องมือกดปราบประชาชน

เวลาอยู่ข้างเรา อำนาจอยู่ข้างเขา

“การจำกัดเสรีภาพการชุมนุม เหมือนสร้างเขื่อนกั้นน้ำ” มองกฎหมายชุมนุมสาธารณะ เมื่อสิทธิมนุษยชนแบบไทยๆ เป็นปัญหา กับ พัชร์ นิยมศิลป

นิรโทษกรรมประชาชน ยกเลิก ‘ความผิด’ ที่ไม่ควรผิดตั้งแต่แรก

ในวันที่อำนาจถูกตั้งคำถาม : ย้อนดูกระแสวิจารณ์ขบวนรถผู้นำสหรัฐฯ และการต่อต้านราชวงศ์ในสหราชอาณาจักร

‘ตากใบ’ กับความจริงใจในปัญหาชายแดนใต้

อีกหนึ่งเรื่องที่นับเป็นความตกต่ำทางสิทธิมนุษยชนและกระบวนการยุติธรรมของปีนี้คือสถานการณ์ที่คดีตากใบหมดอายุความลงโดยไม่มีการลงโทษผู้กระทำผิด

เหตุการณ์สลายการชุมนุมที่ตากใบเมื่อ 20 ปีที่แล้วเป็นส่วนหนึ่งของความขัดแย้งในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ผ่านมาสองทศวรรษแม้ปัญหาความรุนแรงจะลดลงในบางระดับ แต่ความขัดแย้งทางอัตลักษณ์และวัฒนธรรมยังคงเป็นปัญหาใหญ่ในพื้นที่และต้องการการร่วมแก้ปัญหาอย่างจริงใจของรัฐไทย

แสงสุดท้ายคดีตากใบ บทพิสูจน์วัฒนธรรมลอยนวลพ้นผิดในสังคมไทย

เผชิญหน้า 20 ปี ตากใบและไฟใต้ : ถอดบทเรียนสู่ข้อเสนอการสร้างสันติภาพอย่างแท้จริง

ทุ่งลาเวนเดอร์ โรงลิเก ศาลเจ้า โรงฆ่าสัตย์: 4 ฉากทัศน์หลัง 20 ปี เหตุการณ์ตากใบ

‘เวลายิ่งยืดเยื้อ สังคมยิ่งชินชา’: แสงสว่างที่ห่างไกลจากปลายอุโมงค์ของการนิรโทษกรรมชายแดนใต้ กับ อับดุลเลาะ เงาะ

เขาต้องตาย 3 ครั้ง ในเหตุวิสามัญฆาตกรรม

101 Public Forum – เผชิญหน้า ‘20 ปีตากใบ’ หาทางออก ‘20 ปีไฟใต้’

101 POSTSCRIPT Ep.107 : ‘ตากใบ’ ถูกต้องตามกฎหมาย แต่พังทางการเมือง

ค.การเมือง EP.37 : การเมืองของ ‘ตากใบ’

อีกก้าวอันท้าทายของ ‘ปัญหาสัญชาติ’ – ‘สมรสเท่าเทียม’

หนึ่งในก้าวสำคัญของสถานการณ์สิทธิมนุษยชนไทยในปีนี้คือเรื่องประเด็นสัญชาติและสมรสเท่าเทียม

ในช่วงท้ายปีนี้ ครม. มีการออกหลักเกณฑ์แก้ปัญหาสัญชาติและสถานะบุคคลให้คนไทยพลัดถิ่น คนไร้สัญชาติ กลุ่มชาติพันธุ์ และลูกผู้อพยพ ซึ่งเป็นข่าวดีสำหรับผู้ที่เผชิญปัญหาสถานะจนทำให้เข้าไม่ถึงสิทธิพื้นฐานมายาวนาน แต่น่าสนใจว่าความเคลื่อนไหวครั้งนี้ตามมาด้วยกระแสชาตินิยมที่ถูกปลุกขึ้นอีกครั้ง อันสะท้อนถึงความท้าทายต่อการสร้างความเข้าใจในปัญหาสิทธิมนุษยชนของสังคมไทย

อีกเรื่องที่นับว่าเป็นข่าวดีหลังจากมีการต่อสู้กันมายาวนานของผู้มีความหลากหลายทางเพศ คือการผ่านกฎหมายสมรสเท่าเทียมและจะมีการบังคับใช้ในต้นปี 2568 ท่ามกลางปัญหาสิทธิมนุษยชนที่ตกต่ำอย่างรอบด้าน เรื่องนี้กลายเป็นความหวังถึงการต่อสู้และค่อยๆ ยกระดับความเข้าใจไปพร้อมกับการยกระดับกฎหมายที่จำเป็นต้องมีการเปลี่ยนแปลง

สองประเด็นนี้เป็นวาบความหวังแก่สถานการณ์สิทธิมนุษยชนไทยในปี 2567 เพื่อให้มีกำลังใจในปีต่อไปว่าแม้บางเรื่องจะยังไม่สำเร็จ แต่อาจจะมีบางเรื่องที่ยังพอทำได้