ประเด็นสำคัญ
- ที่ผ่านมา กสทช. เน้นกำกับดูแลเนื้อหาสื่อวิทยุโทรทัศน์ ซึ่งกระทบต่อความมั่นคงของรัฐบาล ความสงบเรียบร้อย และศีลธรรมเป็นหลัก ขณะเดียวกันก็กำกับดูแลเนื้อหาโฆษณาที่เป็นภัยต่อสิทธิผู้บริโภคและสุขภาพประชาชนได้พอใช้
- องค์กรกำกับดูแลสื่อของรัฐถูกคาดหวังให้มีบทบาทในการกำกับดูแลระบบตลาดและเทคโนโลยีให้หลากหลายและเป็นธรรม โดยร่วมมือกับภาคส่วนอื่นอย่างโปร่งใสและถูกตรวจสอบได้
- กสทช. ควรมีแนวทางกำกับดูแลเนื้อหาแบบมีส่วนร่วม และชี้แจงสาธารณะเกี่ยวกับกระบวนการพิจารณาเนื้อหา รวมถึงบทบาทการกำกับดูแลตลาดและเทคโนโลยีของตนอย่างตรงไปตรงมามากขึ้น เพื่อให้สามารถคุ้มครองสิทธิผู้บริโภคสื่อในยุคดิจิทัลได้มีประสิทธิภาพและโปร่งใสขึ้น
บทนำ
กสทช. ถูกคาดหวังให้ใช้อำนาจตามกฎหมายในการกำกับดูแลเนื้อหารายการและเนื้อหาโฆษณา เพื่อรับประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารที่มีคุณภาพอย่างทั่วถึงและเท่าเทียม ซึ่งควรช่วยให้ประชาชนได้รับประโยชน์จากการบริโภคข่าวสารและเนื้อหาต่างๆ จากสื่อแพร่ภาพกระจายเสียงที่สามารถเข้าถึงผู้รับสารในวงกว้างและมีอิทธิพลต่อการรับรู้ปรากฏการณ์ต่างๆ ของประชาชน กสทช. ยังมีบทบาทในการส่งเสริมการสร้างมาตรฐานจริยธรรมวิชาชีพเพื่อให้สื่อมวลชนสามารถกำกับดูแลกันเองได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงสามารถทำงานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องในการจัดการกับเนื้อหาที่อาจเป็นอันตรายต่อประชาชน เช่น สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม หลักการกำกับดูแลของ กสทช. มักไม่กระจ่างและไม่เท่าทันต่อพัฒนาการของเทคโนโลยีการสื่อสารและการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ทั้งการวินิจฉัยเนื้อหาที่เห็นว่ามีปัญหาและการจัดระดับความเหมาะสมของเนื้อหา ขณะเดียวกันก็ยังขาดการทำงานร่วมกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ในการทำความเข้าใจต่อกรอบและเกณฑ์การกำกับดูแลเนื้อหาที่กฎหมายกำหนด รวมถึงไม่มีการสร้างความเข้มแข็งให้กลไกการกำกับดูแลเนื้อหาโดยผู้ประกอบการสื่อและภาคประชาสังคมมากนัก ปัญหาเหล่านี้สะท้อนว่าการดำเนินงานของ กสทช. ที่ผ่านมายังไม่เอื้อต่อการรับประกันสิทธิเสรีภาพในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารและเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นของประชาชนเท่าที่ควร
ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์สื่อและความท้าทายของการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อ ในสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไปจากยุคสื่อดั้งเดิม เรียกร้องให้เกิดการคิดใหม่ถึงแนวทางที่ปกป้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชน สิทธิเสรีภาพในการแสดงออก และการกำกับดูแลที่โปร่งใสและมีส่วนร่วม แนวทางและกลไกการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อแพร่ภาพกระจายเสียงของ กสทช. ที่กล่าวมาข้างต้น อาจกลายเป็นอุปสรรคในการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อในยุคใหม่ โดยเฉพาะสื่อเผยแพร่ทางช่องทางออนไลน์
การทบทวนแนวทางการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อของ กสทช. ที่ผ่านมาจึงมีความจำเป็นเพื่อพิจารณาว่าเป็นแนวทางปกป้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชนและสิทธิผู้บริโภคอย่างไร นอกจากนี้ กสทช. ยังควรทบทวนบทบาทและแนวทางการกำกับดูแลเนื้อหาทางอินเทอร์เน็ต และความได้สัดส่วนระหว่างสื่อมวลชนและสื่อออนไลน์เพื่อรักษาระดับการแข่งขันให้เท่ากัน
ผลงานชิ้นนี้เป็นความร่วมมือระหว่างสภาองค์กรของผู้บริโภค และ The101.world
การกำกับดูแลเนื้อหาสื่อที่ยึด-‘คน-เป็นหัวใจ
เรื่อง: พรรษาสิริ กุหลาบ
