สูงขึ้นไปบนทิวเขา ลึกเข้าไปในป่าฝน คือต้นกำเนิดสายธารประวัติศาสตร์ของกลุ่มชาติพันธุ์ ‘มานิ’ ชนพื้นเมืองทางภาคใต้ซึ่งกระจายตัวอาศัยตามแนวเทือกเขานครศรีธรรมราช หรือเขาบรรทัด จังหวัดตรัง สตูล พัทลุง สงขลา และอีกส่วนหนึ่งตั้งถิ่นฐานบนเทือกเขาสันกาลาคีรี จังหวัดยะลา นราธิวาส ทั้งหมดเกือบ 500 ชีวิตในประเทศไทย
วิถีชีวิตของชาวมานิดั้งเดิมคือการดำรงชีพอย่างพราน ขุดหัวมัน หาของป่า ล่าสัตว์ อาศัยในทับหรือกระท่อมขนาดเล็กสร้างขึ้นจากลำไม้ไผ่ มุงหลังคาใบไม้ และโยกย้ายไปตามแหล่งอาหารในแต่ละฤดูกาล พวกเขามีภาษาพูดเป็นของตนเองและส่วนใหญ่สามารถสื่อสารภาษาไทย แต่โดยทั่วไปยังคงไร้ทักษะการอ่านเขียน ไม่รู้จักคิดคำนวณตัวเลข กระทั่งอาจไม่รู้คำเรียกขานเวลา
ท่ามกลางยุคสมัยแห่งความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและการเฟื่องฟูของทุนนิยม วันนี้ผืนป่ากำลังลดน้อยถอยลง พืชพรรณและสัตว์ป่าขาดแคลนสูญหาย ทำให้มานิต้องปรับเปลี่ยนวิถีดั้งเดิมของตนเอง ค้นหาแหล่งอาหารใหม่ ลงหลักปักฐานและหาทางประกอบอาชีพเช่นบุคคลทั่วไป
แต่สำหรับคนที่เคยอยู่เพียงในเทือกเขา การปรับตัวเข้ากับโลกสมัยใหม่ไม่ใช่เรื่องง่าย – เมื่อขาด ‘สิทธิ’ หลายประการที่พวกเขาควรได้รับในฐานะพลเมืองไทย
101 พาคุณสำรวจชีวิตของชาวมานิในเทือกเขาบรรทัด จังหวัดสตูล ที่ต้องเปลี่ยนไปจากอดีต แต่ยังคงไม่ได้รับสิทธิอย่างที่ควรจะเป็น
สัมภาษณ์: ภาวรรณ ธนาเลิศสมบูรณ์
