ข้อโต้แย้งไทย-อินเดีย: เกิดอะไรขึ้นกันแน่ในงาน WTO ที่อาบูดาบี

การอภิปรายโต้แย้งกันเป็นเรื่องธรรมดาในองค์การการค้าโลก (World Trade Organization: WTO) เพราะบทบาทหลักขององค์การนี้คือเป็นเวทีเจรจา ซึ่งเนื้อหาที่เจรจาคือกติกาสำหรับการกำหนดนโยบายการค้าของรัฐบาลประเทศสมาชิก ซึ่งทุกประเทศมีผลได้ผลเสีย

แต่กรณีที่ผู้แทนประเทศไทยอภิปรายวิจารณ์ข้อเรียกร้องของอินเดียในการประชุมรัฐมนตรีของ WTO ที่กรุงอาบูดาบี ประเทศสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์เมื่อปลายเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา ซึ่งน่าจะเป็นเรื่องปกติธรรมดาในการเจรจา กลับกลายเป็นปัญหาทางการทูตระหว่างประเทศทั้งสอง ถึงขนาดรัฐบาลไทยต้องออกหนังสือขอโทษอินเดีย และเรียกตัวเอกอัครราชทูตไทยประจำ WTO ที่อภิปรายเรื่องดังกล่าวกลับเมืองไทย กลายเป็นข่าวในสื่อมวลชนหลายประเทศ ซึ่งถูกบ้าง คลาดเคลื่อนบ้าง

ข้อเท็จจริงในเรื่องนี้คืออะไร? ปฏิกิริยาของรัฐบาลไทยส่งสัญญาณอะไรไปยังโลกภายนอก ตลอดจนประเทศอื่นใน WTO และที่สำคัญอย่างยิ่งคือ การที่รัฐบาลกล่าวว่า “ถ้อยแถลงและท่าทีดังกล่าว ไม่ใช่สิ่งสะท้อนของท่าที หรือนโยบายของประเทศไทยแต่อย่างใด” นั้น รัฐบาลตั้งใจหมายความอย่างนั้นจริงมากน้อยแค่ไหน และอย่างไร เพราะหากจริงนั้นหมายความมาว่า ไทยกำลังเปลี่ยนจุดยืนเกี่ยวกับนโยบายการส่งออกข้าวในตลอดโลกที่ยึดถือมาเกือบ 40 ปี ซึ่งย่อมสะเทือนวงการ WTO ไม่น้อย

ผมและศาสตราจารย์เกียรติคุณ โรเบิร์ต วูลฟ์ จากมหาวิทยาลัยควีนส์ ประเทศแคนาดา พยายามเจาะลึกว่าเกิดอะไรขึ้นในการประชุมที่อาบูดาบีกันแน่

เราไม่ได้เจาะจงไปที่ปัญหาระหว่างไทยกับอินเดีย เท่ากับสนใจการประชุมในภาพกว้าง  แต่จากการพูดคุยกับคนที่เข้าประชุมหลายคนจากหลายองค์กร ทำให้เราได้ทราบถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นระหว่างไทยกับอินเดียไปด้วย ซึ่งประเด็นที่ได้รับความสนใจอย่างน้อยก็ในกลุ่มผู้เข้าประชุมจำนวนหนึ่ง โดยเฉพาะในส่วนของพฤติกรรมของรัฐมนตรีพาณิชย์อินเดียในที่ประชุม นอกจากนี้เราทั้งสองได้ติดตามการเจรจาเรื่องการค้าสินค้าเกษตรมาเป็นเวลานานหลายทศวรรษ จึงคุ้นเคยกับประเด็นโต้แย้งในเรื่องนี้เป็นอย่างดี

ที่ประชุมรัฐมนตรี (Ministerial Conference) เป็นองค์กรที่มีอำนาจบริหารสูงสุดของ WTO วนเวียนจัดในเมืองต่างๆ ประมาณทุกสองปี  ที่ประชุมรัฐมนตรีอยู่เหนือคณะกรรมการชุดต่างๆ ที่ประชุมเป็นประจำที่เนีวา ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ประเทศส่วนใหญ่ส่งรัฐมนตรีเข้าร่วมประชุม บางประเทศแม้ไม่ส่งรัฐมนตรี แต่ก็ส่งข้าราชการระดับสูงจากเมืองหลวงเข้าประชุมแทน หรือไม่ก็ส่งเอกอัครราชทูตประจำ WTO ประเทศไทยอยู่ในประเภทหลัง คือรัฐมนตรีไม่ได้เข้าประชุม โดยมีนางพิมพ์ชนก พิตต์ฟิลด์ เอกอัครราชทูต ผู้แทนถาวรไทยประจำองค์การการค้าโลก เป็นหัวหน้าคณะของไทย (น่าคิดว่า รัฐมนตรีควรที่จะให้ความสำคัญกับการประชุมในครั้งนี้หรือไม่ เพราะประเด็นที่เจรจาเป็นประเด็นสำคัญที่เกี่ยวข้องกับไทยโดยตรง เช่น นโยบายข้าว การอุดหนุนการประมง การลงทุน เป็นต้น)   

ประเด็นที่กลายเป็นข้อถกเถียงระหว่างไทยและอินเดียเรียกกันย่อๆ ว่า ‘PSH’ (public stockholding) หรือการอุดหนุนเพื่อสำรองอาหารหลักเพื่อความมั่นคงทางอาหาร อย่างไรก็ตาม ชื่อนี้อาจชวนให้คนนอกวงการเข้าใจผิดได้ง่ายๆ เพราะประเด็นหลักไม่ได้อยู่ที่การสำรองอาหาร แต่เป็นประเด็นที่เป็นกติกา WTO ที่เกี่ยวข้องคือการอุดหนุน โดยเฉพาะการพยุงราคา ข้อโต้แย้งของไทยในประเด็นนี้คือ การแสดงความกังวลต่อการสูญเสียส่วนแบ่งตลาดส่งออกข้าวเนื่องจากประเทศใหญ่ทุ่มเงินอุดหนุน

ก. ไก่ ข. ข้าว

ข้อตกลงของ WTO เรื่องการค้าสินค้าเกษตรมี 3 เสาหลักคือ (1) การอุดหนุนการส่งออก (2) การอุดหนุนภายในประเทศ และ (3) การเปิดตลาด โดยทั่วไปเป้าหมายของการเจรจาการค้าคือการลดการอุดหนุดและเปิดตลาดให้มากขึ้น โดยมีข้อยกเว้นตามสถานภาพของแต่ละประเทศ ที่ผ่านมาสมาชิก WTO ตกลงกันแล้วว่าให้ยกเลิกการอุดหนุนการส่งออก ส่วนเรื่องอื่นๆ ยังเจรจาคาราคาซังอยู่

‘การอุดหนุนภายใน’ มีหลายวิธี เช่น พยุงราคา เสริมรายได้เกษตรกร หรือจำนำพืชผล เป็นต้น ประเทศสมาชิก WTO ตกลงกันนานแล้วว่า การอุดหนุนที่ส่งผลให้ตลาดเพี้ยนไป (คือกระทบราคาหรือปริมาณการผลิต) สามารถทำได้ แต่ต้องอยู่ในวงเงินที่จำกัด ซึ่งแต่ละประเทศมีเพดานของการอุดหนุนต่างกันไป สำหรับประเทศที่กำลังพัฒนาส่วนใหญ่จะถูกจำกัดให้อุดหนุนได้ไม่เกิน 10% ของมูลค่าผลผลิต (จีนได้ 8.5%) ในกรณีของอินเดีย เพดานที่ควรจำกัดอยู่ที่ 10% ซึ่งเป็นเพดานของประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่

อย่างไรก็ตาม การอุดหนุนภายในยังมีข้อกำหนดย่อยอีกหลายประการ หนึ่งในหัวข้อย่อยนี้คือนโยบายที่ใช้เงินอุดหนุนเมื่อรัฐบาลสำรองอาหารหลักเพื่อความมั่นคงทางอาหาร ซึ่งวิธีอุดหนุนคือ รัฐบาลรับซื้อเข้าคลังสำรอง (stock) ในราคาที่สูงกว่าราคาตลาด ซึ่งประเทศกำลังพัฒนาสามารถทำได้ แต่ต้องระวังไม่ให้การอุดหนุนทั้งหมดสูงทะลุเพดานที่ตกลงกันแล้ว

ภายใต้มาตรการนี้ รัฐบาลสามารถสำรองอาหารหลัก (public stockholding) ได้เสมอ โดยสามารถรับซื้ออาหารหลักในราคาที่สูงกว่าราคาตลาดภายในประเทศได้ภายใต้วงเงินที่จำกัด แต่ถ้ารับซึ้ออาหารหลักในราคาตลาดจะไม่เป็นป้ญหา ไม่ถือว่าเป็นการอุดหนุน ทำได้เต็มที่

อินเดียเป็นประเทศเดียวในโลกทึ่อุดหนุนพืชผลด้วยวิธีนี้จนยอดการอุดหนุนเพิ่มเกินขีดจำกัด โดยข้าวเป็นพืชผลชนิดเดียวที่ทะลุเพดาน อินเดียแจ้ง WTO ว่าในปีการตลาด 2020/2021 อินเดียอุดหนุนข้าวภายใต้มาตรการนี้ 7.6 พันล้านเหรียญสหรัฐ (ประมาณ 243,000 ล้านบาท) ในขณะที่มีเพดานอยู่ที่ 5 พันล้านเหรียญ (ประมาณ 160,000 ล้านบาท) เท่านั้น นั่นหมายความว่า อินเดียอุดหนุนเกินเพดานไปกว่า 2.6 พันล้านเหรียญ (ประมาณ 83,000 ล้านบาท) หรือ 52% (ดูตารางข้างล่าง)

ตามปกติการทำผิดข้อตกลงอย่างนี้จะกลายเป็นคดีฟ้องร้องกันในระบบระงับข้อพิพาทของ WTO แต่ในกรณีนี้ไม่มีการฟ้องร้อง ทำไม?

การอุดหนุนข้าวของอินเดีย

สันติภาพ

การอุดหนุนข้าวเป็นประเด็นที่ต่อสู้กันมาอย่างน้อย 15 ปี อินเดียรู้ตัวว่าล่อแหลมที่จะทะลุเพดานการอุดหนุน จึงผลักดันให้ประเทศอื่นใน WTO เปลี่ยนกติกาผ่อนคลายข้อจำกัด โดยให้เหตุผลว่าข้อจำกัดที่เป็นอยู่เข้มงวดเกินไปจนยากที่จะปฏิบัติตาม และส่งผลกระทบคนจนนับร้อยล้านคนในประเทศตน อินเดียสามารถระดมประเทศกำลังพัฒนาจำนวนหนึ่งให้เป็นพันธมิตร เช่น อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และประเทศอื่นในหลายทวีป

แต่ก็มีหลายประเทศที่ไม่เห็นด้วยกับแนวทางนี้ เช่น กลุ่มแคร์นส์ ซึ่งมีประเทศกำลังพัฒนาอย่าง ไทย มาเลเซีย และประเทศในลาตินอเมริกาหลายประเทศ สมาชิกกลุ่มแคร์นส์เป็นประเทศส่งออกสินค้าเกษตรเป็นหลัก จึงรณรงค์ให้ลดอุปสรรคที่ขัดขวางการค้าขายสินค้าเหล่านี้ เช่น ภาษีนำเข้าที่เก็บในอัตราสูง หรือการทุ่มเงินอุดหนุนที่ทำให้ประเทศอื่นเสียเปรียบ ปัจจุบันกลุ่มแครนส์มีสมาชิก 20 ประเทศ (อย่างไรก็ตาม มีบางประเทศในกลุ่มแคร์นส์ที่สนับสนุนอินเดีย เช่น อินโดนีเซียและฟิลิปปินส์ ซึ่งไม่ใช่ผู้ส่งออกข้าว)

ประเทศไทยร่วมขบวนกับกลุ่มแคร์นส์มาตั้งแต่ต้น โดยในเดือนกรกฎาคม 1986 ข้าราชการระดับสูงของประเทศผู้ก่อตั้งได้ประชุมเตรียมการกันที่พัทยา และในเดือนสิงหาคมปีเดียวกัน รัฐมนตรีจากประเทศเหล่านี้ประกาศตั้งกลุ่มที่เมืองแคร์นส์ ประเทศออสเตรเลีย ข้าราชการไทยที่เป็นตัวตั้งตัวตีคนหนึ่งคือนายดนัย ดุละลัมพะ ซึ่งต่อมาเป็นเอกอัครราชทูตไทยประจำ WTO คนแรก

การต่อสู้ในประเด็นเงินอุดหนุนเพื่อสำรองอาหารหลักดำเนินมาอย่างต่อเนื่อง กระทั่งในปี 2013 และ 2014 สหรัฐฯ ช่วยเจรจาหลังฉากให้สองฝ่ายประนีประนอมกัน ส่งผลให้สมาชิก WTO ตกลงเป็นการ ‘ชั่วคราว’ ว่าจะไม่ฟ้องร้องกันหากการอุดหนุนสูงทะลุเพดาน คำว่า ‘ชั่วคราว’ ในที่นี้หมายความว่า ‘จนกว่าจะมีข้อตกลงถาวรมาแทนที่’ ซึ่งในทางปฏิบัติหมายความว่า ในปัจจุบันการอุดหนุนเพื่อสำรองอาหารหลักสามารถทำได้โดยที่ไม่มีเพดาน และมีการเรียกข้อตกลงที่จะไม่ฟ้องร้องกันในวงการว่าเป็น ‘ข้อตกลงสันติภาพ’ (peace clause) เพราะการไม่ฟ้องร้องกันก็เสมือนกับการเก็บอาวุธที่มีอยู่เอาไว้ ไม่นำออกมาใช้

ข้อตกลงนี้มีเงื่อนไขว่า การไม่ฟ้องร้องจะใช้เฉพาะโครงการที่มีอยู่แล้วในวันที่ตกลง ปรากฏว่าในวันนั้นมีไม่กี่ประเทศเข้าข่าย คือ จีน อินเดีย อินโดนีเซีย ปากีสถาน ฟิลิปปินส์ และไต้หวัน นอกจากนี้ยังมีการระบุเงื่อนไขอื่นด้วย เช่น ประเทศที่ใช้การอุดหนุนแบบนี้จนทะลุเพดานต้องดูแลไม่ให้ประเทศอื่นเสียหาย ต้องโปร่งใสโดยแจ้งข้อมูลที่เกี่ยวข้อง และต้องยอมหารือกับประเทศที่มีข้อติดใจ

หากพิจารณาจากตัวเลขที่ที่อินเดียแจ้ง WTO ในสี่ปีล่าสุดจะพบว่า การอุดหนุนทะลุเพดานทุกปี และจำนวนที่เกินเพดานเพิ่มขึ้นทุกปี (ดูตารางข้างบน)

สิ่งที่ทำให้ประเทศคู่แข่งของอินเดีย รวมถึงไทย วิตกกังวลคือตั้งแต่ปี 2012 เป็นต้นมา อินเดียเป็นผู้ส่งออกข้าวรายใหญ่ที่สุดของโลกแล้ว และยังขยายส่วนแบ่งตลาดส่งออกอย่างมากจาก 28.2% ในปี 2012 มาเป็น 46.4% ในปี 2022 (2565) ในขณะที่ส่วนแบ่งของไทยลดลง จาก 18.0% เหลือ 10.4% ในช่วงเดียวกัน (ดูตารางท้ายบทความ)

บางคนวิจารณ์ว่า อินเดียไม่ใช่คู่แข่งขันของไทยในตลาดส่งออกข้าว เพราะข้าวที่อินเดียส่งออกคือข้าวพันธุ์บัสมาตี ซึ่งไทยไม่มี แต่ข้อเท็จจริงคือ 80% ของข้าวที่อินเดียส่งออกไม่ใช่บัสมาตี (ในทำนองเดียวกันข้าวหอมมะลิก็เป็นส่วนน้อยของข้าวที่ไทยส่งออก)

ประเทศที่ทักท้วงโครงการอุดหนุนข้าวของอินเดียไม่ได้กล่าวหาว่าอินเดียนำเมล็ดข้าวจากโกดังที่สำรองไว้ไปส่งออกโดยตรง แต่ใช้เหตุผลในเรื่องของผลกระทบในตลาด กล่าวคือ มาตรการอุดหนุนจำนวนมหาศาลก่อให้เกิดการกระตุ้นการผลิต เมื่อระบายออกจากคลังสำรองจะทำให้ราคาในตลาดภายในถูกลง ราคาที่ส่งออกจึงถูกลงตาม ทำให้อินเดียได้เปรียบในการยึดครองตลาดต่างประเทศ

ข้อถกเถียงใน WTO

ในการหารือของสมาชิก WTO ที่เจนีวา ประเด็นเรื่องการอุดหนุนภาคเกษตรถูกพูดถึงในสองเวที เวทีแรกคือ ‘คณะกรรมการการเกษตรวาระปกติ’ ซึ่งเป็นโอกาสที่ประเทศสมาชิกสามารถสอดส่องดูแลว่าเพื่อนสมาชิกปฏิบัติตามสิ่งที่ตนได้สัญญาไว้หรือไม่ สมาชิก WTO ทุกประเทศมีหน้าที่ต้องแจ้งรายละเอียดการอุดหนุนสินค้าเกษตร (รวมถึงมาตรการอื่นๆ) ทุกปี เพื่อความโปร่งใส กรณีที่อินเดียพยุงราคาข้าวโดยการซื้อเข้าคลังสำรองจนทะลุเพดานการอุดหนุนนั้นเป็นเพียงหนึ่งในหลายๆ เรื่องที่มีสมาชิกยกขึ้นมาพูด ซึ่งในกรณีการสำรองอาหาร มีหลายประเทศที่ทักท้วงขอหารือกับอินเดียตามเงื่อนไขของฃ้อตกลง เช่น ออสเตรเลีย บราซิล แคนาดา ญี่ปุ่น นิวซีแลนด์ ปารากวัย ไทย สหรัฐฯ และสหภาพยุโรป

อีกเวทีหนึ่งคือ ‘การเจรจาปรับปรุงข้อตกลงการเกษตร’ ในเวทีนี้หนึ่งในหัวข้อเจรจาคือ เรื่องการสำรองอาหารหลักเพื่อให้มีข้อตกลงถาวรแทนฉบับชั่วคราว ซึ่งอินเดียต้องการให้มีการผ่อนคลายเงื่อนไขบางอย่างเพื่อขยายขอบเขตให้ใช้สำหรับอาหารชนิดต่างๆ มากขึ้น และใช้กับประเทศกำลังพัฒนาในจำนวนมากขึ้น ตลอดจนเปลี่ยนรายละเอียด เช่น วิธีคำนวณปริมาณการอุดหนุน เป็นต้น

ทางฝ่ายกลุ่มแคร์นส์ (ซึ่งรวมไทยด้วย) ก็เสนอข้อตกลงถาวรเหมือนกัน แต่รวมอยู่ในข้อเสนอที่ครอบคลุมการอุดหนุนภายในทั้งหมด โดยเสนอว่าหากประเทศไหนส่งออกมาก ประเทศนั้นต้องลดการอุดหนุนมากด้วย  ซึ่งข้อเสนอนี้จะทำให้อินเดียต้องลดการอุดหนุนลงมากด้วย (แทนที่จะผ่อนคลายเงื่อนไขให้อุดหนุนได้มากขึ้น) ดังนั้น อินเดียจึงโกรธ และไม่ยอมอภิปรายข้อเสนอของกลุ่มแคร์นส์ในการประชุม โดยอินเดียอ้างว่าการประชุมคราวนั้นต้องพูดเรื่องการสำรองอาหารหลักอย่างเดียว พูดเรื่องอื่นไม่ได้

สมาชิกกลุ่มแคร์นส์ที่ร่วมลงนามในข้อเสนอดังกล่าวคือ อาร์เจนตินา ออสเตรเลีย บราซิล แคนาดา โคลอมเบีย คอสตาริกา (ซื่งเป็นโต้โผในการออกแบบข้อเสนอ) มาเลเซีย นิวซีแลนด์ ปารากวัย เปรู ไทย อุรุกวัย และเวียดนาม นอกจากนี้ยังมีสหภาพยุโรป สหรัฐฯ และยูเครนให้การสนับสนุนด้วย โดยกลุ่มประเทศเหล่านี้เห็นคล้ายกันว่าควรวางกติกาใหม่สำหรับการอุดหนุนภายในทั้งหมดไม่ใช่แยกพูดเป็นประเด็นย่อย

ความล้มเหลวที่อาบูดาบี

หากพิจารณาจะพบว่า ร่างมติเรื่องเกษตรของการประชุมรัฐมนตรี WTO ที่อาบูดาบีน่าจะคาดคะเนได้ว่าจะไม่มีปัญหา เพราะส่วนใหญ่เป็นการยอมรับว่ายังไม่ได้ตกลงกัน ให้คุยกันต่อ และพยายามตกลงกันในอีกสองปี แต่อินเดียยืนยันว่าต้องตกลงเรื่องการอุดหนุนในการสำรองอาหารหลักที่อาบูดาบีให้แล้วเสร็จ หากไม่ตกลงในเรื่องนี้อินเดียจะไม่ยอมรับมติทั้งหมด ท้ายที่สุดที่ประชุมจึงไม่มีมติในเรื่องเกษตรเลย เพราะอินเดียยืนกรานคัดค้าน อันที่จริงในช่วงเตรียมการที่เจนีวาก่อนที่จะย้ายไปอาบูดาบี หลายประเทศเตือนว่าจะไม่มีฉันทมติหากบางประเทศดันทุรังจะให้มีมีข้อตกลงถาวรตามที่อินเดียต้องการ

การตัดสินใจใน WTO เป็นกระบวนการที่ต้องใช้ฉันทมติ (consensus) เป็นหลัก คือ ไม่มีใครค้าน หากมีใครค้านก็ถือว่าไม่ผ่าน ในการประชุมครั้งนี้มีอีกเรื่องหนึ่งที่ตกไป เพราะอินเดียค้านเพียงประเทศเดียว ทั้งๆ ประเทศที่สนับสนุนมี 124 ประเทศ 

สิ่งที่เอกอัครราชทูตพิมพ์ชนกพูดในนามประเทศไทยที่อาบูดาบีเมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์นั้น เป็นการยืนยันว่าประเทศไทยไม่พร้อมที่จะร่วมรับฉันทมติตามข้อเสนอของอินเดียกับพันธมิตร โดยนางพิมพ์ชนกแสดงตัวเลขที่ชี้ให้เห็นว่า ส่วนแบ่งการส่งออกข้าวของอินเดียในตลาดโลกเพิ่มเป็น 46.4% แล้ว อีกทั้งยังอภิปรายว่าหากอินเดียต้องการดูแลความมั่นคงทางอาหารย่อมสามารถใช้วิธีอื่นได้ ไม่จำเป็นต้องอุดหนุนมากมายอย่างนี้ นอกจากนี้ นางพิมพ์ชนกยังถามย้ำว่าเมื่อตัวเลขเป็นเช่นนี้ผู้ที่ได้ประโยชน์ที่แท้จริงคือใครกันแน่ คนยากจนที่อดอยากหรือผู้ส่งออก?

เนื้อหาที่ผู้แทนไทยพูดไม่ต่างจากที่ประเทศอื่นเคยพูดที่เจนีวาและที่อาบูดาบี เช่น ออสเตรเลีย ประเทศลาตินอเมริกา สหรัฐฯ และสหภาพยุโรป แต่อินเดียเลือกที่จะประท้วงในด้านการทูตแบบรัฐบาลต่อรัฐบาลกับประเทศไทยประเทศเดียว  ทว่าไม่ได้ทำอย่างนั้นกับประเทศอื่น

จากอินเดียถึงรัฐบาลไทย

สายตาที่เพ่งเล็งอินเดียไม่ได้หยุดเพียงแค่นั้น เมื่อตกลงกันไม่ได้ทำให้การประชุมต้องต่อเวลาออกไปอีกวันเศษ ช่วงเวลาหลังเที่ยงคืนเข้าไปในเช้ามืดวันที่ 2 มีนาคมการประชุมกำลังจะเข้าสู่พิธีปิด ในร่างคำแถลงของการประชุมรัฐมนตรีที่จะประกาศในช่วงท้ายการประชุมนั้น เรื่องการอุดหนุนการประมง และหัวข้อการเกษตรทั้งหมดถูกลบออกไปจากร่างดังกล่าวเพราะตกลงกันไม่ได้

ฟิจิกับวานูอาตู ซึ่งเป็นประเทศเกาะในมหาสมุทรแปซิฟิกสองประเทศ แสดงความไม่พอใจอย่างชัดเจนถึงความล้มเหลวในการเจรจาในเรื่องการอุดหนุนการประมง ซึ่งจะทำให้การอุดหนุนที่ไม่มีขีดจำกัดทำลายแหล่งปลา ทั้งสองประเทศอยากให้ที่ประชุมใหญ่ได้เห็นร่างข้อตกลงที่มาจากกลุ่มย่อยซึ่งยังไม่ได้เผยแพร่ แม้จะยังตกลงกันในเรื่องนี้ไม่ได้

แหล่งข่าวที่อยู่ในเหตุการณ์หลายคนเล่าว่า เมื่อรัฐมนตรีพาณิชย์ปิยุช โกยัลของอินเดียทราบข่าวก็แสดงอาการหัวเสียอย่างชัดเจน ผู้เห็นเหตุการณ์ยืนยันว่านายโกยัลบุกขึ้นไปหานางอึนโกซี โอคอนโจ-อิวิอาลา ผู้อำนวยการใหญ่ของ WTO ด้วยท่าทีก้าวร้าว และยังได้หันไปต่อว่ารองนายกรัฐมนตรีฟิจิกับวานูอาตูด้วยท่าทีที่ก้าวร้าวเช่นกัน พยานในเหตุการณ์บางคนใช้ว่า “bully” (ข่มเหงรังแก หรือพาล)ในการอธิบายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ซึ่งเป็นคำเดียวกับที่เขาใช้เพื่ออธิบายสิ่งที่โกยัลทำต่อประเทศไทยด้วย ซึ่งในท้ายที่สุด นายโกยัลก็สามารถบีบให้ผู้จักการประชุมทำตามที่เขาต้องการ นั่นคือร่างข้อตกลงเรื่องการประมงถูกเก็บเข้าลิ้นชักไป

ผู้สังเกตการณ์บางคนเริ่มตั้งคำถามว่า เหตุการณ์นี้จะทำให้ประเทศกำลังพัฒนาซึ่งเคยร่วมขบวนเป็นพันธมิตรกับอินเดียเริ่มวางระยะกับอินเดียมากขึ้นหรือไม่ เพราะมีหลายประเด็นที่ประเทศเหล่านี้ก็ไม่ได้เห็นด้วยกับอินเดีย ในบางเรื่องอินเดียแสดงจุดยืนที่เห็นต่างจากประเทศกำลังพัฒนาอีกเกือบร้อยประเทศด้วยซ้ำ

สำหรับรัฐบาลไทยคำถามใหญ่มีอยู่ว่า ความสัมพันธ์ทางการทูตกับอินเดียต้องขัดกับการยึดมั่นในจุดยืนใน WTO เพื่อคุ้มครองการส่งออกข้าวไทยหรือไม่? ประเทศไทยจะเปลี่ยนจุดยืนในเรื่องการค้าสินค้าเกษตรที่ยึดมาเกือบ 40 ปีหรือเปล่า?

คำว่า “ไม่ใช่ … นโยบายของประเทศไทยแต่อย่างใด” ในแถลงการณ์ที่ออกมา หมายความว่าอย่างไร?

ภาคผนวกและอ้างอิง

ส่วนแบ่งตลาดการส่งออกข้าวของโลก

รายงานข่าวเกี่ยวกับอินเดีย (ผู้เขียนไม่รัรองความถูกต้องของรายงานเหล่านี้)

• Indian team boycotts Thai representatives at WTO talks Times of India, February 29, 2024
• Thailand recalls its Ambassador to WTO after India’s protest. The Nation (Thailand), March 1, 2024
• Thailand recalls trade envoy after Indian protest. Bangkok Post, March 2, 2024
• Kingdom ‘sorry’ for offensive remarks made to India in UAE. Bangkok Post, March 3, 2024
• After long drama, WTO meet adopts outcome document. Times of India, March 3, 2024
• Key Events at WTO: India’s U-Turn on E-commerce Moratorium, Tense Exchanges Over Fish Subsidies Pact. The Wire (India), March 4, 2024
• India lodged bilateral protest with Thailand before raising issue in WTO. Economic Times (India), March 4, 2024
• Why Thailand’s now-replaced WTO Ambassador questioned India’s agriculture subsidies, what India argued. The Indian Express, March 4, 2024
• A last notebook: Ministerial histrionics, reactions and a final package. Inside US Trade (paywalled) March 5, 2024
• Highlight : การเมืองอินเดีย กับการค้าในเวทีโลก “ปะ ฉะ ดะ”. Thinkingradio, YouTube, Mar 13, 2024

อ่านเพิ่มเติม

• What next? Seven talking points after the WTO’s 2024 Ministerial Conference
• Simply put: ‘PSH’, the biggest controversy in the WTO agriculture talks

ไทย เงินอุดหนุนการเกษตร พิมพ์ชนก วอนขอพร พีเทอร์ ไมตรี อึ๊งภากรณ์ ข้าว WTO การค้าระหว่างประเทศ องค์การการค้าโลก อินเดีย การค้า

Print

เรื่อง: พีเทอร์ ไมตรี อึ๊งภากรณ์

พีเทอร์ ไมตรี อึ๊งภากรณ์ -- ทำงานอยู่ที่องค์การการค้าโลก (World Trade Organization – WTO) มานานเกือบสองทศวรรษ ก่อนหน้านั้น เขาเคยเป็นอาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และผ่านประสบการณ์ทำงานด้านสื่อสารมวลชนที่ BBC สหราชอาณาจักร, The Nation และ Bangkok Post ปัจจุบัน พีเทอร์เกษียณอายุจาก WTO แล้ว และใช้ชีวิตร่วมกับครอบครัวอยู่ที่สวิตเซอร์แลนด์ สอนหนังสือและบรรยายอยู่บ้าง ยามว่างก็เขียนบล็อกเกี่ยวกับการค้าระหว่างประเทศ