เห็นผู้คนยินดีกับผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครคนใหม่แล้วอดดีใจแทนมิได้ ครั้นนึกถึงเรื่องที่เราเคยได้ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครแบบถล่มทลายมาแล้วสองครั้ง คือคุณสมัคร สุนทรเวชกับคุณจำลอง ศรีเมือง แล้วจึงตื่นจากภวังค์
เพราะเชื่อว่าสถานะของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครในรัฐรวมศูนย์แบบของเรานี้น่าจะทำอะไรไม่ได้มากนักเช่นเดิม เห็นได้จากแผนภูมิข้อมูลเรื่อง ‘งบประมาณไทย จ่ายไปที่ไหนบ้าง?’ ที่ 101 PUB – 101 Public Policy Think Tank เผยแพร่เมื่อเร็วๆ นี้ เงินมิได้อยู่ที่เรา
เห็นคนค่อนประเทศเรียกร้องการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดในลักษณะเดียวกับกรุงเทพมหานครหรือเมืองพัทยาแล้วก็เห็นด้วย แต่ไม่เข้าใจถ่องแท้เท่าไรนักว่าหากเลือกได้แล้วจะเกิดประโยชน์อะไรกับท้องถิ่นของเรา เหตุเพราะงบประมาณสำหรับส่วนท้องถิ่นมีน้อยมากเช่นกัน ดูได้จากแผนภูมิข้อมูลเรื่อง ‘การกระจายงบประมาณส่วนท้องถิ่น’ ที่ 101 PUB – 101 Public Policy Think Tank เผยแพร่เมื่อเร็วๆ นี้อีกเช่นกัน
หรือว่าผู้ว่าราชการจังหวัดที่ได้จากการเลือกตั้งจะสามารถโยกงบประมาณที่เคยส่งไปส่วนกลางกลับมาให้ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กแถวบ้านผมได้ทันที หากเป็นเช่นนี้จึงน่าสนใจไม่น้อย
เมื่อพูดเรื่องงบประมาณให้แก่ส่วนท้องถิ่น จะพบคำปรามาสส่วนท้องถิ่นอยู่ 2 เรื่องเสมอ คำปรามาสนี้หลายครั้งมาจากข้าราชการส่วนภูมิภาคเอง นั่นคือ หนึ่ง ใช้เงินไม่เป็น สอง นักการเมืองท้องถิ่นทุจริต
เรื่องส่วนท้องถิ่นใช้เงินไม่เป็นนั้นมักกล่าวหาเรื่องการสร้างถนนและการสร้างสำนักงาน ซึ่งจะว่าไปก็เป็นข้อกล่าวหาที่แปลกเพราะหากเราไปดูถนนของกรมทางหลวงก็จะพบคำถามว่าสร้างทำไม และซ่อมทั้งปีได้อย่างไรเสมอๆ ส่วนเรื่องอาคารสำนักงานนั้นก็พบว่าอาคารสำนักงานของตัวแทนกระทรวงตามจังหวัดต่างๆ ช่วงหลังๆ ก็มิใช่เบา ประหนึ่งจะสถาปนากันให้เห็นชัดเจนว่าท้องถิ่นนี้เป็นของใคร
สำหรับเรื่องนักการเมืองท้องถิ่นทุจริตนั้น ก็ต้องว่าคนทุจริตอยู่ใกล้เรา เราย่อมจัดการได้ง่ายกว่าคนทุจริตที่อยู่ไกลเรา คนทำงานผิดพลาดที่อยู่ใกล้เราก็จัดการง่ายกว่าที่อยู่ไกลเช่นกัน ตัวอย่างที่ผมยกเสมอคือถ้าผู้อำนวยการโรงพยาบาลและผู้อำนวยการโรงเรียนเป็นคนของเราคือส่วนท้องถิ่น เราจัดการพวกเขาได้ง่ายกว่ามาก แต่นี่พวกเขาเป็นคนของกระทรวงฯ เราจัดการอะไรมิได้เลย นักการเมืองท้องถิ่นก็มีลักษณะเดียวกัน
การจัดการที่ว่านี้เป็นเรื่องต้องฝึก ประชาชนหรือที่เราเรียกกันว่าชาวบ้านในจังหวัดต่างๆ ไม่มีโอกาสเอ็กเซอร์ไซส์การเลือกตั้งส่วนท้องถิ่นหรือการจัดการนักการเมืองส่วนท้องถิ่นมานานเป็นสิบปี จะว่าไปก็อาจจะห้าสิบปี ความสามารถนี้เหมือนพัฒนาการของเด็กๆ ที่ต้องใช้เวลาและเร่งรัดมิได้ หากใช้สำนวนหนังสือเล่มหนึ่งของ Bookscape ก็ต้องว่า “อยู่เองได้ โตเองเป็น ภาคการเมืองส่วนท้องถิ่น”
ถ้าจะเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดทุกจังหวัดจริงๆ ที่ควรแน่ใจคือว่าเราได้เขามาเป็นคนของเราจริงๆ มิใช่ว่าโดยโครงสร้างเขายังคงเป็นคนของส่วนกลางและใช้งบประมาณเพื่อส่วนกลางอีกเช่นเดิม อีกทั้งเราสามารถจัดการเขาได้ง่ายกว่าเดิม
ย้ำ ‘เขา’ มิใช่ ‘ท่าน’
แล้วผู้ว่าราชการจังหวัดจะลางานไปด้วยกิจธุระของครอบครัวที่ต่างประเทศจะได้ไหม เรื่องนี้มีสาระกับตอบได้ง่ายมากว่าทำไมจะไม่ได้ เพราะอะไรเราจึงลืมเรื่อง wfh กันไปเร็วนัก วันนี้ไม่ว่าใครก็สามารถ wfh ได้ทั้งสิ้น จะว่าไปทำได้ตั้งแต่ก่อนยุคไอทีแล้ว เมื่อถึงยุคไอทีทำได้ง่ายขึ้น ครั้นถึงยุคโควิดใครๆ ก็ทำได้ในที่สุด แล้วเฉลียวฉลาดระดับจะปูพรมรถไฟทั้งประเทศเช่นนั้นทำไมจะทำมิได้
ครั้งที่ตัวผมเองยังรับราชการในระดับผู้บังคับบัญชา หรือทำงานให้แก่บางองค์กรในตำแหน่งผู้บริหาร เวลาพบเจ้าหน้าที่ทำงานนอกเวลาหรือหอบงานไปทำที่บ้าน ผมมีคำถามเสมอว่าในเวลาทำอะไรอยู่จึงไม่เสร็จต้องเอามาทำงานนอกเวลาหรือเอาไปทำที่บ้าน
หากตอบว่าปริมาณงานมีมากเกินไป ผมจะมีคำถามต่อไปว่าเพราะอะไรไม่ทำให้น้อยลงก่อนเริ่มทำงาน อันจะเป็นคำถามที่เจ้าหน้าที่มึนงงเป็นอันมาก หากใช้สำนวนหนังสือของ Bookscape อีกทีก็ต้องว่า “อยู่เองได้ โตเองเป็น ภาคเวิร์ก-ไลฟ์บาลานซ์”
ประเด็นคือคนของเราอยู่เองไม่ได้ โตเองไม่เป็น ใครสั่งอะไรมาก็ต้องทำตามนั้นโดยตีความเป้าหมายของงาน ไม่คิดนอกกรอบ แล้วสร้างนวัตกรรมการทำงานใหม่ที่ตอบสนองประโยชน์สูงสุดของงานชิ้นนั้น ประโยชน์สูงสุดของงานชิ้นนั้นควรตกแก่ลูกค้า ชาวบ้าน ประชาชนหรือผู้รับผลงานใดๆ เป็นสำคัญ ซึ่งก็จะตกแก่องค์กรในที่สุด
มิใช่ทำเพราะสักแต่ว่าต้องทำให้เสร็จๆ เช่นนั้นเป็นได้ทำงานนอกเวลาไม่หมดสิ้นกันเป็นแน่เพราะเจ้านายในระบบราชการของเราท่านทำอย่างอื่นไม่เป็นอยู่ก่อนแล้ว ท่านสั่งเป็นอย่างเดียว
ผมมีข้อเขียนส่วนตัวในหลายสถานที่ว่าครอบครัวมาก่อนงานด้วย เหตุเพราะหากครอบครัวเรียบร้อยสติสตังก็จะเหลือมาจัดการงานให้ดีที่สุด หากครอบครัวไม่เรียบร้อยต่อให้อ้างว่าผลงานเป็นเลิศอย่างไรก็มิอาจนับได้ว่าเป็นผู้กล้าที่น่านิยมยกย่อง ดอนคอร์เลโอเนยังว่าเลย และในความเป็นจริงผมพบว่าหากครอบครัวไม่เรียบร้อยเป็นไปมิได้เลยที่งานจะไปได้ดีที่สุด เรื่องผู้ว่าฯ ไปงานรับปริญญาลูกที่เมืองนอกจึงเป็นข้อกล่าวหาที่ไม่น่าเชื่อว่ายังมีอยู่ได้ พูดง่ายๆ ว่าเรายังมีเวลาจัดการผู้ว่าฯ อีกมากหากท่านทำงานไม่เรียบร้อยในภายหลัง
ตัวเองเป็นคนกรุงเทพมหานคร ลาออกมาเป็นคนต่างจังหวัดได้สี่สิบปีแล้ว ความห่วงใยคนกรุงเทพฯ ไม่เสื่อมคลายเพราะพี่น้องยังรถติดเช้าเย็นในกรุงเทพฯ ลูกหลานยังต้องซื้อประกันทุกชนิดถ้าอาศัยในกรุงเทพฯ และเพื่อนฝูงซึ่งแก่แล้วเพิ่งจะเดินตกท่อระบายน้ำไปอีกหนึ่งคนเมื่อเดือนที่แล้ว ในขณะที่ตัวเองมีคุณภาพชีวิตที่ดีเลิศเมื่อเทียบกับกรุงเทพฯ นี่ขนาดเงินของจังหวัดไม่ค่อยจะมีใช้นะครับ ลำพังต้นไม้ใบหญ้าและสายน้ำก็เหลือกิน แต่ถ้าเราปฏิรูปราชการแผ่นดินได้ ประโยชน์ก็จะตกแก่ไพร่ฟ้าไพร่แผ่นดินได้อีกมากมาย
เรื่องอำนาจหน้าที่ของผู้ว่าราชการจังหวัดทุกจังหวัดและงบประมาณที่จังหวัดได้เป็นความรู้ทั่วไปที่ผู้รู้ควรช่วยกันทำให้ประชาชนมองเห็นและเข้าใจง่าย วันนี้ที่ชาวบ้านส่วนท้องถิ่นทำได้มีเพียงบอกว่าเราพบปัญหาอะไรแต่เราไม่เข้าใจอย่างถ่องแท้ว่าเพราะอะไรปัญหาจึงอยู่ตรงนั้นหลายสิบปีโดยไม่แก้ไข และเราไม่รู้จะไปร้องเรียนเอากับใครจึงได้ผล
หากทุกคนช่วยกันยกตัวอย่างรับรองว่านโยบายหาเสียงของผู้ว่าราชการต่างจังหวัดมีมากกว่า 200 ข้อสบายๆ
