ชลิดา หนูหล้า เรื่อง
กฤตพร โทจันทร์ ภาพประกอบ
เพื่อบรรเทาความเบื่อหน่าย หรือซ่อมแซมอารมณ์อันเหี่ยวเฉาจากการปิดเมืองในช่วงที่ผ่านมา การเดินทางสู่โลกแห่งจินตนาการชั่วขณะเป็นการฆ่าเวลายอดนิยม อย่างไรก็ตาม หลายครั้งที่โลกซึ่งถูกปรุงแต่งเหล่านี้ไม่เพียงเป็นค่ายพักพิงแก่ผู้ลี้ภัยจากโลกแห่งความจริง ทว่าเป็นภาพสะท้อนของโลกอันขมระคนหวานใบนั้นด้วย
ผู้เขียนเผชิญปรากฏการณ์นั้นอีกครั้งหลังชมอนิเมะ Legend of the Galactic Heroes: Die Neue These หรือ ตำนานวีรบุรุษกาแล็กซี: นวนิพนธ์ ที่ถูกดัดแปลงจากนวนิยายไซ-ไฟอวกาศโดยโยชิกิ ทานากะ (Yoshiki Tanaka) หนึ่งในนวนิยายยอดเยี่ยม รางวัล Seiun Awards ซึ่งถูกดัดแปลงเป็นทั้งมังงะ วิดีโอเกม และอนิเมะใน ค.ศ.1988 และ 2018 ตามลำดับ
ปกหน้า ฉบับภาษาอังกฤษ เล่ม 1 ซึ่งจัดจำหน่ายในเดือนมีนาคม ค.ศ. 2016[i]
Legend of the Galactic Heroes กล่าวถึงการก่อตั้งสมาพันธ์กาแล็กซี (Galactic Federation) หลังมนุษย์อพยพจากโลกและประกาศใช้ปีอวกาศ (Universal Calendar) ในศตวรรษที่ 29 โดยหลังการก่อตั้ง 300 ปี รูดอล์ฟ ฟอน โกลเดินบาวม์ (Rudolf von Goldenbaum) อดีตนายทหารสัญญาบัตรผู้ไต่เต้าเป็นนายกรัฐมนตรีและประธานาธิบดี ได้สถาปนาตนเองเป็นจักรพรรดิ หรือไคเซอร์รูดอล์ฟที่ 1 แห่งจักรวรรดิกาแล็กซี ผู้ปกครองด้วยอำนาจล้นพ้น และการปราบปรามศัตรูทางการเมืองอย่างรุนแรง
ด้วยความขื่นขมในกรงเล็บระบอบเผด็จการซึ่งกีดกันพวกเขาจากทั้งเสรีภาพและการลืมตาอ้าปาก ประชากรกลุ่มหนึ่งจึงหลบหนีและก่อตั้งเสรีพันธมิตรดาวเคราะห์ (Free Planet Alliance) อันเป็นสาธารณรัฐประชาธิปไตย สองฝ่าย สองอุดมการณ์ต่างรบพุ่งโดยไม่รู้ผลเด็ดขาดกว่าศตวรรษ
สงครามยืดเยื้อย่อมพึ่งพาการสนับสนุนอย่างต่อเนื่องของมวลชน ซึ่งทั้งจักรวรรดิกาแล็กซีและเสรีพันธมิตรดาวเคราะห์ต่างเรียกร้องการสนับสนุนนั้นด้วยวิธีแตกต่างกัน ไม่ว่าด้วยการบังคับ โน้มน้าว หรือปลูกฝัง นอกจากการประลองปัญญาของสองตัวเอก ได้แก่ ไรน์ฮาร์ด ฟอน โลเอินกรามม์ (Reinhard von Lohengramm) จอมพลดาวรุ่งแห่งจักรวรรดิกาแล็กซี และหยางเหวินลี่ (Yang Wen-li) ‘ผู้ไม่เคยพ่าย’ แห่งกองทัพเสรีพันธมิตรดาวเคราะห์ ตำนานวีรบุรุษกาแล็กซีจึงแสดงการเกิดและเติบโตของระบอบเผด็จการในสังคมมนุษย์ได้อย่างเสมือนจริง
ครั้งหนึ่ง ‘นายพลหยาง’ ในวัยเจ้าหนูจำไมถามผู้ใหญ่บนเรือพาณิชย์อวกาศของบิดาว่าจักรพรรดิรูดอล์ฟที่ 1 ชั่วช้าจริงหรือ และเพราะอะไรผู้คนในอดีตจึงเชื่อผู้ปกครองที่ชั่วช้านั้น เพื่อนของบิดาตอบทันทีโดยไม่บิดบังความชังว่าเพราะรูดอล์ฟนั้นฉ้อฉล เจ้าเล่ห์เพทุบายจึงหลอกลวงผู้คนได้ เจ้าหนูจำไมไม่พอใจคำตอบนัก กระทั่งบิดาให้คำตอบที่น่าสนใจกว่า คือเพราะผู้คน “เอา ‘ความสบาย’ เข้าว่าต่างหาก”
คำตอบของบิดาให้กำเนิดมุมมองต่อโลกของหยางเหวินลี่ ซึ่งเขาขยายความในภายหลังว่า “เพราะผู้คนเอาความสบายเข้าว่า ไม่แก้ไขปัญหาด้วยตนเอง เฝ้าหาวีรบุรุษเพื่อส่งความรับผิดชอบนั้นให้ ในที่สุด รูดอล์ฟ ฟอน โกลเดินบาวม์จึงฉวยโอกาสนั้น พวกเราล้วนมีส่วนร่วมในการเกิดของระบอบเผด็จการ” และเมื่อเรื่องดำเนินต่อไป คำอธิบายของนายพลหยางก็ได้รับการพิสูจน์บนดาวเคราะห์อันเป็น ‘สาธารณรัฐประชาธิปไตย’ ดวงนั้นเอง
ดังกล่าวข้างต้นว่า สงครามยืดเยื้อย่อมพึ่งพาการสนับสนุนอย่างต่อเนื่องของมวลชน ในจักรวรรดิกาแล็กซี การบังคับอาจมีประสิทธิภาพเพียงพอ ทว่าในเสรีพันธมิตรดาวเคราะห์ อุบายซึ่งปล้นชายหนุ่มจากครอบครัวแยบยลกว่านั้น โดยมีโทสะและความกลัวเป็นฟันเฟือง ดังเห็นได้จากสุนทรพจน์ของย็อบ ทรือนิคชต์ (Job Trünicht) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมในตอนหนึ่ง “บรรพชนสละชีวิตเพื่อพิทักษ์สันติสุขและเสรีภาพอันมีค่ามากกว่าลมหายใจ การรอมชอมกับจักรวรรดิกาแล็กซีจึงเป็นไปไม่ได้” ทรือนิคชต์กล่าว ก่อนเสริมอย่างเผ็ดร้อนว่า “ผู้ใดคัดค้านสงครามเพื่อโค่นล้มระบอบเผด็จการ ผู้นั้นได้ทอดทิ้งบ้านเมือง” โดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมเป็นผู้สนับสนุนคณะอัศวินผู้รักชาติ (Patriotic Knight Corps) หรือกลุ่มชาตินิยมหัวรุนแรงที่มักกระทำความรุนแรงต่อผู้ต่อต้านสงครามด้วย
คณะอัศวินผู้รักชาติพยายามบุกรุกบ้านพักของหยางเหวินลี่
สงครามยืดเยื้อกว่าศตวรรษนี้ นอกจากสร้างความเสียหายแก่ชีวิตและทรัพย์สิน จึงให้อำนาจแก่กองทัพ และเป็นเชื้อไฟระบอบเผด็จการอย่างไม่มีใครระแวดระวัง ผู้คนถูกกล่อมเกลาให้เชื่อว่าการสละชีวิตและความผาสุกแก่สงครามแห่งอุดมการณ์นั้นเป็นทั้งคุณธรรมและความจำเป็น ในที่สุด บุคลากรในกองทัพซึ่งถูกป้อนทั้งงบประมาณและความนับถืออย่างเสมอต้นเสมอปลายจึงเชื่อว่าตนเองเป็นผู้มีความเหมาะสมที่สุดต่อการแก้ไขปัญหาของประชาชน อันนำไปสู่รัฐประหารโดยคณะกรรมาธิการทหารผู้กู้ชาติ (National Salvation Military Council) ซึ่งประกาศว่าการกำราบจักรวรรดิกาแล็กซีเป็นภารกิจสำคัญที่สุด และการแสดงออกเพื่อคัดค้านอุดมการณ์นี้ต้องเป็นไปตามข้อบังคับ หรือกฎอัยการศึกนั่นเอง
หยางเหวินลี่ผู้สูญเสียเพื่อนในเหตุการณ์สังหารหมู่สนามกีฬา (Heinessen Stadium Massacre) ซึ่งเป็นการปราบปรามผู้ชุมนุมต่อต้านรัฐประหารโดยคณะกรรมาธิการทหารผู้กู้ชาติอย่างรุนแรงจึงปรามาสนายทหารสัญญาบัตรเหล่านี้ว่า คณะกรรมาธิการทหารผู้กู้ชาติไม่แตกต่างจากจักรพรรดิรูดอล์ฟที่ 1 ที่พวกเขาประณามแม้แต่น้อย เพราะทั้งสองฝ่ายเชื่อว่าตนเอง ‘มีภาระ’ ต่อการนำมนุษยชาติสู่หนทางที่ถูกต้อง และเลือกวิธีอันเป็นเผด็จการด้วยความเชื่อนั้น
นอกจากนี้ การแสวงอำนาจในจักรวรรดิกาแล็กซีของไรน์ฮาร์ด ฟอน โลเอินกรามม์ในเวลาไล่เลี่ย ยังสะท้อนข้อสรุปของนายพลหยางได้เหมาะเจาะเช่นกัน ไรน์ฮาร์ดผู้คับแค้นที่พี่สาวถูกบังคับให้ ‘ถวายตัว’ แก่จักรพรรดิฟรีดริชที่ 4 ผู้ชราได้รวบรวมนายทหารสัญญาบัตรผู้ภักดีต่อตนเองและไต่เต้าเป็นจอมพล ด้วยความหวังว่าวันหนึ่งจะเป็นไคเซอร์ผู้ ‘คว้าจักรวาล’ และสถาปนาราชวงศ์ใหม่ นำจักรวรรดิสู่ ‘ยุคใหม่’ อันรุ่งเรืองกว่า
อาจเพราะถูกกล่อมเกลี้ยงในระบอบเผด็จการเบ็ดเสร็จ ไม่รู้จักและไม่มีศรัทธาในระบอบอื่น ไรน์ฮาร์ดจึงตอบสนองต่อความเหลื่อมล้ำต่ำสูงและการกดขี่อย่างเกลือจิ้มเกลือ คือการเป็นผู้เผด็จการที่เสมอกัน ซึ่งปฏิเสธไม่ได้ว่า หากปราศจากการปลูกฝังให้เชื่อว่ามวลชนพึงถูกชี้นำด้วย ‘ผู้มีความชอบธรรมที่สุด’ เพียงผู้เดียว จอมพลดาวรุ่งผู้ประลองปัญญากับหยางเหวินลี่ได้สูสี จะเลือกวิธีที่แตกต่างจากนี้หรือไม่
ระบอบเผด็จการอันเป็นฝันร้ายของมนุษยชาติ เป็นที่เดียดฉันท์ พรั่นพรึง และสร้างบาดแผลฉกรรจ์ได้อย่างไม่อาจนับ จึงไม่ควรถูกบอกเล่าราวเป็นมหันตภัยที่ปีศาจตนหนึ่งตนใดนำมาสู่โลกโดยลำพัง ดังที่หยางเหวินลี่บอกเพื่อนของเขา ‘พวกเราล้วนมีส่วนร่วมในการเกิดของระบอบเผด็จการ’ เพราะชนวนแห่งการถูกลิดรอนเสรีภาพนั้นกระจ้อยร่อย ไม่ใช่ความสับปลับของปีศาจ ไม่ใช่กระทั่งเคราะห์ร้าย หากเป็นความเชื่อว่าโลกที่อาศัยถูกขับเคลื่อนได้โดยปราศจากกำลังของตนเอง
เมื่อระบอบประชาธิปไตยซึ่งให้ความเป็นใหญ่แก่ ‘ปวงชน’ แจกจ่ายภาระการขับเคลื่อนสังคมแก่ปวงชนอย่างเสมอหน้า การกีดกันผู้อื่นจากภาระนั้น ช่วงชิง ผูกขาด หรือกระทั่งผลักไสภาระนั้นจากตนเอง จึงให้กำเนิดระบอบซึ่งไม่เชื่อว่าปวงชนพึงเป็นใหญ่ ระบอบซึ่งใฝ่หาวีรบุรุษผู้นำความรุ่งโรจน์มา โดยไม่แยแสว่าผู้ ‘คว้าจักรวาล’ ได้ จะเป็นพระผู้ไถ่หรือจอมมาร
เพราะโลกนั้นไซร้ไร้ปีศาจ เมื่อไม่มีเอกบุรุษในระบอบประชาธิปไตย จึงไม่มีอสุรกายในระบอบเผด็จการ
[i] ที่มา: Legend of the Galactic Heroes, Vol. 1
