ปี 2024 เป็นอีกปีที่ทีม ‘วันโอวัน’ ได้ถ่ายทอดเรื่องราวหลากหลายแง่มุม ทั้งสังคม การเมือง ความเชื่อและวิถีชีวิตคนในพื้นที่ต่างๆ ผ่านการสร้างสรรค์วิดีโอสารคดี คลิปสั้น และรายการออนไลน์
ในแง่ความเคลื่อนไหวทางการเมือง ปีนี้ถือเป็นการครบรอบ 10 ปีรัฐประหาร 2557 ซึ่งส่งผลให้ประชาธิปไตยไทยเดินถอยหลังกลับไปอีกหลายปี และที่เจ็บปวดยิ่งไปกว่านั้น คือการรัฐประหารได้ทิ้งบาดแผลในชีวิตของผู้คนมากมาย จากการต้องโทษคดีทางการเมือง การลี้ภัยออกนอกประเทศ กระทั่งการถูกบังคับให้สูญหาย คู่ขนานกันไปนั้นยังมีเรื่องราวของกลุ่มบุคคลผู้ถูกจับกุมและจำคุกทั้งที่ไร้ความผิดเพียงเพื่อเพิ่มความสมจริงให้เรื่องเล่า ‘ชายชุดดำ’ ของภาครัฐ ต่อเหตุการณ์สลายการชุมนุมคนเสื้อแดงปี 2553
ขณะที่ ‘นโยบายดิจิทัลวอลเล็ต’ เรือธงของพรรคเพื่อไทยดูจะผิดแผนไปจากที่คาดการณ์ไว้ ทำให้ยังไร้วี่แววของปรากฏการณ์ ‘พายุหมุนทางเศรษฐกิจ’ อย่างที่รัฐบาลคาดหวัง จนประชาชนคงต้องรอดูผลลัพธ์ของนโยบายเฟสต่อๆ ไป ว่าจะกระตุ้นการจับจ่ายใช้สอยได้คึกคักมากน้อยแค่ไหน จะสร้างลมพัดผ่านให้พอเย็นชื่นใจได้บ้างหรือไม่
นอกจากประเด็นการเมืองแล้ว หัวข้อสนทนาอื่นๆ ในสังคมไทยก็น่าสนใจไม่แพ้กัน ทั้งการตกรอบศึกฟุตบอลโลก รอบคัดเลือก โซนเอเชียของทีมฟุตบอลช้างศึกไทย ส่งผลให้ประตูของการแข่งขันฟุตบอลโลก ปี 2026 ถูกปิดตายลง และสร้างคำถามเกี่ยวกับการถ่ายเลือดขุนพลครั้งใหญ่ของทัพช้างศึกรุ่นใหม่ในอนาคต
ต่อด้วยปัญหาลิงลพบุรีที่ถกเถียงกันมาอย่างยาวนานถึงการจัดการให้เหมาะสมกับพื้นที่ ปัญหาโครงการรถไฟความเร็วสูง เมื่อการพัฒนาได้พรากบ้านและถิ่นทำกินไปจากชาวบ้านริมรางรถไฟโดยไม่ไยดี และปัญหาสแกมเมอร์บนโลกออนไลน์ ที่หลายคนถูกหลอกลวงให้เข้าร่วมขบวนการมิจฉาชีพโดยไม่เต็มใจ สุดท้ายเมื่อได้รับความช่วยเหลือ ก็กลับมาใช้ชีวิตที่สองในไทยอย่างยากเย็น
ข้างต้นคือส่วนเสี้ยวหนึ่งของปรากฏการณ์ทั้งหลายในสังคมตลอดปีนี้ ซึ่งยังมีอีกหลายเหตุการณ์ที่ควรค่าแก่การกล่าวถึง วันโอวัน จึงขอชวนชม 10 คลิปวิดีโอเด่นจากทีมกองบรรณาธิการ ตลอดปี 2024 เพื่อย้อนดูบันทึกเรื่องราวว่าเกิดอะไรขึ้นบ้างในปีที่ผ่านมา
Who’s the Black Shirt?
อ้วน-กิตติศักดิ์ สุ่มศรี เป็นคนเสื้อแดงที่ถูกจับในฐานะ ‘ชายชุดดำ’ ในเหตุการณ์สลายการชุมนุมคนเสื้อแดงปี 2553
หลังรัฐประหาร 2557 เขาถูกทหารลักพาตัวและซ้อมทรมานในค่ายทหาร ก่อนถูกตำรวจพาไปแถลงข่าวและทำแผนฯ โดยมีเจ้าหน้าที่คอยบอกว่าต้องพูดอะไร ยืนตรงไหน ทำท่าอย่างไร
สำหรับฝ่ายรัฐ การตามหาความจริงในกระบวนการยุติธรรมหลังจากนี้ไม่ใช่เรื่องจำเป็น เมื่อการจับกุมครั้งนี้บรรลุเป้าหมายการยืนยันการมีอยู่ของชายชุดดำว่าเป็นกลุ่มติดอาวุธของเสื้อแดง สอดรับกับเรื่องเล่าของ ศอฉ. ว่าการใช้ความรุนแรงในการปราบเสื้อแดงเป็นความชอบธรรม
กิตติศักดิ์กลายเป็นตัวละครที่ช่วยเพิ่มความสมจริงให้เรื่องเล่าชายชุดดำที่ไม่สมบูรณ์ของภาครัฐ เขาติดคุกอยู่ 8 ปี 2 เดือน ถูกกล่าวหา 8 คดี ในตอนนี้ทุกคดีถูกยกฟ้อง เหลือเพียงอุทธรณ์ 1 คดี
“คนและควายจะตายกันหมด” เวียงหนองหล่มใต้กรงเล็บเมกะโปรเจกต์
เวียงหนองหล่มคือแหล่งพื้นที่ชุ่มน้ำขนาดกว้างใหญ่ มีพื้นที่เกือบ 15,000 ไร่ ครอบคลุมถึงสี่ตำบลในสองอำเภอของเชียงราย คือตำบลจันจว้า ตำบลท่าข้าวเปลือก และตำบลจอมสวรรค์ ของอำเภอแม่จัน รวมทั้งตำบลโยนก ในอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
ปัจจุบันมีการสร้างโครงการขนาดยักษ์ โดยให้เหตุผลว่าทำเพื่อช่วยในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ พัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยว รวมทั้งเพื่อส่งเสริมอาชีพและคุณภาพชีวิตของชาวบ้าน มีหน่วยงานที่ขับเคลื่อนหลักคือสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ ด้วยงบประมาณสูงกว่า 3 พันล้านบาท แต่ความเป็นจริงโครงการกลับกำลังทำลายวิถีปางควายที่สืบเนื่องมาหลายชั่วรุ่น และกำลังทำให้ระบบนิเวศในพื้นที่ชุ่มน้ำระดับนานาชาติแห่งนี้ที่เป็นแหล่งอาหารธรรมชาติของทั้งคนและสัตว์กำลังสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ไปอย่างไม่มีหวนกลับ
อย่าเหมารวมเราเป็นอาชญากร: เสียงจากผู้ถูกหลอกทำงานสแกมเมอร์ กับโอกาสที่อยากขอจากสังคม
ไม่กี่ปีที่มานี้มีคนไทยจำนวนมากพยายามหางานรายได้ดีเลี้ยงปากท้อง แต่โชคร้ายไปหลงเชื่อโฆษณารับสมัครงานไม่ตรงปก กระทั่งไปถึงจุดหมายจึงได้รู้ว่างานที่ต้องทำนั้นคืองานหลอกลวงคนอื่น ก่อนถูกพาไปกักขังหน่วงเหนี่ยวและบังคับข่มขู่ให้ทำงานโดยไม่อาจปฏิเสธหรือหนีออกมาได้ ทั้งยังถูกทารุณกรรมหลายรูปแบบจนเกือบไม่รอดชีวิต
ท้ายสุดหลายคนได้รับความช่วยเหลือออกมาได้ แต่การกลับมาใช้ชีวิตที่สองในไทยก็ไม่ง่ายขนาดนั้น ด้วยอุปสรรคใหญ่คือการถูกตีตราจากคนรอบข้างว่าเป็นอาชญากร จนกลายเป็นความยากลำบากในการทำงาน ศึกษาเล่าเรียน และดำรงชีวิตในสังคม
วันโอวันชวนฟังเสียงจากเหยื่อผู้เคยถูกหลอกไปทำงานเป็นสแกมเมอร์ในประเทศเพื่อนบ้าน ที่อยากสื่อสารให้สังคมไทยได้เข้าใจพวกเขา
The Unfinished Project – 10 ปีรัฐประหาร การเปลี่ยนผ่านที่ยังไม่จบ
22 พฤษภาคม 2557 พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา หัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ประกาศรัฐประหาร นับเป็น ‘การล้มกระดาน’ ครั้งที่ 13 ของประเทศไทย และอาจเป็นหนึ่งในรัฐประหารที่ส่งผลต่อประวัติศาสตร์การเมืองไทยสมัยใหม่มากที่สุด
วันโอวันชวนร่วมสำรวจปฐมบทของการยึดอำนาจ ความปรารถนาของชนชั้นนำ และความสูญเสียของผู้คน ทั้งเวลา โอกาส รวมทั้งชีวิตตลอดทศวรรษ ไปจนถึงความหวังในการเปลี่ยนผ่านประชาธิปไตยของสังคมไทย ผ่านสารคดี ‘The Unfinished Project 10 ปีรัฐประหาร การเปลี่ยนผ่านที่ยังไม่จบ’
แจกเงินหมื่น ร้านว่าไง? เสียงจาก ‘ร้านค้าขนาดเล็ก’ ถึงดิจิทัลวอลเล็ต
นโยบาย ‘เติมเงิน 10,000 บาทผ่านดิจิทัลวอลเล็ต’ หรือที่เราอาจคุ้นกันในชื่อนโยบายแจกเงินหมื่น เป็นหนึ่งในนโยบายเรือธงด้านเศรษฐกิจของรัฐบาลเพื่อไทยที่ตั้งเป้าแจกเงินหมื่นให้ประชาชนอายุ16 ปีขึ้นไปที่เข้าเงื่อนไข เพื่อให้ไปใช้จ่ายกับ ‘ร้านค้าขนาดเล็ก’ ในระดับอำเภอ
รัฐบาลมีความหวังว่านโยบายแจกเงินหมื่นจะสร้าง ‘พายุหมุน’ ที่กระตุกเศรษฐกิจไทยให้ฟื้นขึ้นมาอีกครั้ง ทั้งยังหวังว่าโครงการนี้จะกระจายเม็ดเงินและรายได้สู่ประชาชนในทุกอำเภอทั่วประเทศ
วันโอวันจึงขอพาทุกคนฟังเสียงจาก ‘ร้านค้าขนาดเล็ก’ ตัวจริง ถึงความรู้สึกและข้อคิดเห็นที่มีต่อนโยบายนี้
The Next Eleven: แก้เกมบอลไทย
หลังจากที่ ‘ทีมชาติไทย’ ตกรอบศึกฟุตบอลโลก รอบคัดเลือก โซนเอเชีย ส่งผลให้ประตูของการแข่งขันฟุตบอลโลก ปี 2026 ถูกปิดตายลงไป พร้อมกับนักเตะคนสำคัญหลายคนของทีมชาติอย่าง เจ-ชนาธิป สรงกระสินธ์, อุ้ม-ธีราทร บุญมาทัน, มุ้ย-ธีรศิลป์ แดงดา และตังค์-สารัช อยู่เย็น ที่กำลังเข้าสู่ช่วงวัยโรยราในฐานะนักเตะอาชีพแล้ว ทำให้ฟุตบอลโลก 2026 อาจเป็นโอกาสสุดท้ายของพวกเขา จึงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรที่แฟนบอลทีมชาติไทยหลายคนเริ่มตั้งคำถามเกี่ยวกับการถ่ายเลือดขุนพลครั้งใหญ่ของ ‘ทัพช้างศึก’
101 Documentary ชวนลัดเลาะสนามฟุตบอลเพื่อรับฟังจากหลากหลายเสียงในวงการฟุตบอลไทย เพื่อเข้าใจปัญหาของการถ่ายเลือดใหม่ของทีมชาติไทย ก้าวต่อไปในวันที่ทัพช้างศึกไร้แข้งคนสำคัญ ตลอดจนตั้งคำถามถึงวิถีทางของการพัฒนาเยาวชนและการปลุกปั้นดาวรุ่งดวงใหม่ของฟุตบอลไทย
รื้อมายาคติ ‘การเมืองเรื่องรุ่น’ กับ กนกรัตน์ เลิศชูสกุล
ย้อนกลับไปเมื่อปี 2563 การเคลื่อนไหวครั้งสำคัญของเยาวชนคนหนุ่มสาวในสังคมไทยทั่วประเทศ ไม่เพียงแต่เป็นปรากฏการณ์การตื่นรู้ทางการเมืองของคนรุ่นใหม่เท่านั้น แต่ยังเผยให้เห็นความขัดแย้งแบ่งขั้วความแตกต่างระหว่างอุดมการณ์ของคนรุ่นใหม่กับคนรุ่นเก่า
เมื่อเวลาผ่านไป การชุมนุมครั้งใหญ่ได้จบลง การเมืองไทยเกิดพลวัตรูปแบบใหม่ ทั้งการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลและการข้ามขั้วทางการเมือง เราเห็นความขัดแย้งในโลกออนไลน์ ระหว่างกลุ่มคนรุ่นใหม่ ‘ติ่งส้ม’ และ ‘นางแบก’ ในขณะที่ความขัดแย้งระหว่างรุ่นในครอบครัวอาจดูบรรเทาลง แต่ในท้ายที่สุด ความขัดแย้งระหว่างรุ่นได้หายไปจากสังคมไทยแล้วจริงหรือ?
วันโอวันสนทนากับ รศ.ดร.กนกรัตน์ เลิศชูสกุล อาจารย์ประจำภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ต่อประเด็น ‘ความขัดแย้งระหว่างรุ่น’ พร้อมชวนถอดรื้อมายาคติของการเมืองเรื่องรุ่น และสำรวจการประกอบสร้างของ ‘รุ่นทางการเมือง’ ตลอดจนชวนหาทางออกเพื่อคลี่คลายความขัดแย้งอย่างยั่งยืน
Mission 12/100,000 – คุณเชื่อในเป้าหมายครั้งนี้แค่ไหน?
ในปี 2570 ประเทศไทยคิดการใหญ่ โดยตั้งเป้าหมายที่จะลดจำนวนผู้เสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางท้องถนนต่อปีเหลือ ’12 คน ต่อประชากร 100,000 คน’ จากค่าเฉลี่ยปีละ 18,400 คน หรือเทียบเท่า ‘26.65 คน ต่อประชากร 100,000 คน’
คำถามสำคัญคือ ‘คุณยังเชื่อมั่นในเป้าหมายครั้งนี้มีมากแค่ไหน?’
วันโอวันพาไปสำรวจ ‘ความเชื่อมั่นของคนทำงานบนท้องถนน’ ที่เป็นส่วนหนึ่งในการพาเป้าหมายครั้งนี้ให้สำเร็จ และคุยกับนพ.ธนะพงศ์ จินวงษ์ ผู้จัดการศูนย์วิชาการเพื่อความปลอดภัยทางถนน ว่าอะไรคือสิ่งที่ทำให้ปัญหาอุบัติเหตุของไทยยังเป็นปัญหาเรื้อรังตลอดหลายปีที่ผ่านมา รวมถึงนโยบายที่ภาครัฐควรจะกำกับดูแล
Monkeys in the Town – ลิงลพบุรี ปัญหา ‘ลิงแก้แห’ ที่ควรแก้ได้
ความสัมพันธ์ระหว่าง ‘คน’ กับ ‘ลิง’ ดำเนินอยู่ในลพบุรีมาหลายสิบปี และดูเหมือนจะทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ จากจำนวนของลิงที่เพิ่มขึ้นและพื้นที่ที่ลิงกระจายไปอยู่อาศัยในเมือง หลายคนอาจให้ความเห็นว่าควร ‘set zero’ แต่ในความเป็นจริงไม่อาจทำแบบนั้นได้ และปัญหาก็ไม่ได้เป็นสีขาวกับดำอย่างที่เราเข้าใจ ก่อนจะตัดสิน เราค่อยๆ หาทางออกด้วยการเดินเข้าไปในอาณาจักรลิงลพบุรีพร้อมกัน
ปัญหาที่แท้จริงคืออะไร จุดที่ยังติดหล่มคือจุดไหน และทางออกของปัญหาควรเป็นอย่างไร รับชมได้ใน 101 Documentary ‘Monkeys in the Town – ลิงลพบุรี ปัญหา ‘ลิงแก้แห’ ที่ควรแก้ได้’
“ไม่ได้ค้านความเจริญ แต่เราเดือดร้อน” ชีวิตไม่แน่นอนและการต่อสู้ของคนริมรางความเร็วสูง
โครงการรถไฟความเร็วสูงกรุงเทพฯ-นครราชสีมา ซึ่งคาดว่าจะแล้วเสร็จในปี 2571 เป็นที่คาดหวังว่าจะนำมาซึ่งโอกาสทางเศรษฐกิจของประเทศอย่างมหาศาล แต่ท่ามกลางการพัฒนาที่จะเกิดขึ้นนั้น ใช่ว่าทุกคนจะได้ดอกผลเหมือนๆ กัน เพราะมีชาวบ้านบางกลุ่มที่กำลังจะได้รับความเดือดร้อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนที่อาศัยใกล้ชิดติดริมรางรถไฟความเร็วสูง
วันโอวันลงพื้นที่หนองแซง จังหวัดสระบุรี และเทศบาลนครนครราชสีมา ซึ่งเป็นทางผ่านของโครงการรถไฟความเร็วสูง พูดคุยกับชาวบ้านถึงความกังวลต่อผลกระทบจากโครงการ และความพยายามของพวกเขาในการส่งเสียงเรียกร้องและเจรจาหาทางแก้ปัญหาร่วมกับรัฐ
