นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ เรื่อง
บนถนนมอร์นิ่งไซด์ บริเวณตะวันตกของกรุงเอดินเบอระในระยะเดินทางด้วยรถบัส 15 นาที มีคลินิกแพทย์ที่ทำงานกับระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (NHS, National Health Security) ตั้งอยู่ 1 แห่ง มีแพทย์ตรวจโรคทั่วไปทำงานอยู่
ประชาชนบริเวณนี้ส่วนใหญ่ขึ้นทะเบียนกับหน่วยรักษานี้ มีบ้างที่ไปขึ้นทะเบียนกับหน่วยอื่น เช่น เลือกที่ใกล้ที่ทำงาน หรือ ใกล้สถานศึกษาของตนเอง การเจ็บป่วยขั้นต้นมาที่นี่ก่อน นี่คือตัวอย่างของคลินิกแพทย์ที่ใกล้บ้านใกล้ใจ และไม่มีการเก็บค่ารักษาพยาบาล
มีแพทย์ทั่วไปประจำที่คลินิกนี้ 3 คน แต่ละคนมีเวลาทำการของตนเอง ผู้ป่วยไม่แออัดเพราะมีคลินิกทำนองนี้ในกระจัดกระจายทั่วเมือง เราสามารถเดินไปตรวจรักษาหรือนัดเวลาก็ได้ แพทย์มีความสามารถมากกว่าคำว่าแพทย์ทั่วไปที่เรา ‘รู้สึก’ กัน พวกเขารักษาโรคยากๆ ได้ตามสมควร รวมทั้งสามารถช่วยติดตามการรักษาต่อเนื่องแก่ผู้ป่วยที่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านส่งมาให้ช่วยดูแลต่อ
ในกรณีที่ยากเกินการรักษาหรือจำเป็นต้องรับการตรวจพิเศษ เช่น การเจาะเลือดเพื่อค้นหาสาเหตุเป็นพิเศษหรือเจาะเลือดเพื่อให้มั่นใจว่าไม่มีโรคร้ายแรงอื่นซ่อนอยู่ รวมทั้งการตรวจพิเศษอื่นๆ เช่น เอกซเรย์ เอกซเรย์ซีที เอกซเรย์เอ็มอาร์ไอ หรือตรวจหัวใจด้วยวิธีพิเศษ แพทย์จะส่งไปตรวจที่โรงพยาบาลหรือนัดพบผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านได้ตามความจำเป็น
คิวการตรวจพิเศษมิได้ยาวจนเกินไป และคิวการรอพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญที่โรงพยาบาลก็มิได้ยาวเกินไป เหตุผลสำคัญคือแพทย์ทั่วไปที่คลินิกใกล้บ้านใกล้ใจมีความสามารถสูงและทำงานตามมาตรฐานการแพทย์ นั่นคือไม่ส่งตรวจอะไรที่มากมายเกินความจำเป็น และไม่มีค่าคอมมิชชั่นจากการส่งตรวจพิเศษใดๆ
ในกรณีที่เป็นโรคเรื้อรัง เช่น โรคผิวหนังเรื้อรังบางชนิด แพทย์ทั่วไปที่คลินิกแห่งนี้เป็นผู้รักษาด้วยตัวเอง แต่มีการส่งตัวผู้ป่วยไปโรงพยาบาลเพื่อตรวจพิเศษเพิ่มเติมตามมาตรฐานเพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีโรคอันตรายซ่อนเร้นอยู่ หลังจากนั้นแพทย์ทั่วไปเป็นผู้เขียนใบสั่งยาทั้งยากิน ยาทาผิวหนัง และยาสระผมแล้วนัดมาตรวจต่อ
เมื่อถึงวันนัด ผู้ป่วยไปรอคิวตามนัดซึ่งผู้ป่วยมีไม่มาก ด้วยเหตุผลที่ว่ามีการกระจายของแพทย์ค่อนข้างดีในละแวกนี้ เมื่อผู้ป่วยน้อย ระบบนัดก็ง่าย แพทย์ก็สามารถทำงานเต็มประสิทธิภาพ
ในกรณีโรคผิวหนังซึ่งมักต้องใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลาหลายเดือนโดยที่ไม่จำเป็นต้องพบแพทย์อีก ผู้ป่วยสามารถแสดงความจำนงที่เจ้าหน้าที่พยาบาลของคลินิกเพื่อขอใบสั่งยาโดยไม่ต้องพบแพทย์แล้วนำใบสั่งยาไปขึ้นยาที่ร้านยาได้เลย จะเห็นว่าระบบได้แยกอำนาจและหน้าที่ของแพทย์ พยาบาล และเภสัชกรออกจากกันเรียบร้อยแล้ว
วันหนึ่ง ผู้ป่วยโรคผิวหนังคนหนึ่งมีก้อนขนาดเล็กขึ้นที่ขา ก็เป็นแพทย์ทั่วไปที่คลินิกแห่งนี้ผ่าออกให้แล้วส่งชิ้นเนื้อตรวจ ผลชิ้นเนื้อได้มาใน 7 วัน ไม่มีเนื้อร้ายแต่อย่างใด ผู้ป่วยสบายใจเพราะใกล้บ้านใกล้ใจ
บนถนนเส้นนี้ซึ่งยาวต่อเนื่องไปบนถนนโคมิสตัน มีคลินิกทันตกรรมตั้งอยู่อีกแห่งหนึ่งซึ่งทำงานร่วมกับ NHS ด้วยเช่นกัน ยังไม่พบผู้ป่วยที่มีประสบการณ์มารับบริการทันตกรรมที่แห่งนี้ หากพบเมื่อไรจะมาเล่าสู่กันฟังอีกครั้งหนึ่ง
ออกไปนอกกรุงลอนดอน ไม่ไกลจากออกซฟอร์ด มีสถานที่ท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงมากแห่งหนึ่งเรียกว่า Cotswold
ที่ Cotswold นี้มีเมืองตั้งอยู่ห่างกันในระยะขับรถได้หลายเมือง แต่ละเมืองเป็นชุมชนเงียบสงบ มีซิตี้เซ็นเตอร์ โบสถ์ ตลาด โรงแรม ร้านอาหาร ร้านสะดวกซื้อ ซูเปอร์มาร์เก็ต และร้านค้าที่จำเป็นครบครัน บางเมืองเล็ก บางเมืองใหญ่ ระหว่างเมืองมีหมู่บ้านกระจัดกระจายทั่วไป
บ้านในหมู่บ้านต่างๆ หลายสิบแห่งบริเวณนี้สร้างด้วยหิน อายุประมาณ 300-700 ปี แต่ละบ้านมีรั้วหินที่ใช้หินเป็นก้อนๆ วางซ้อนกัน แล้วตามด้วยหินที่มีลักษณะเป็นแผ่นๆ ตั้งชิดกันอย่างแน่นหนาที่ชั้นบนสุด ซึ่งมีความสูงประมาณเอว (แต่ประมาณหน้าอกของคนเอเชีย)
รอบหมู่บ้านเป็นฟาร์มสุดลูกหูลูกตา มีแกะและวัวกระจัดกระจาย ถนนที่เชื่อมระหว่างหมู่บ้านต่างๆ แคบแต่ผิวถนนดีมาก นานๆ จึงมีรถขับสวนมาคันหนึ่งก็สามารถหลบกันได้ไม่ยาก สภาพแวดล้อมโดยทั่วไปของบริเวณ Cotswold นี้เงียบสงบเสียจนได้ยินเสียงหายใจของตนเอง
ยกเว้นบริเวณแหล่งท่องเที่ยว แหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมที่สุดและมีวิวมหาชนที่ใครมาก็ต้องไปถ่ายรูปและเช็คอินน่าจะเป็นที่ Bibury บริเวณนี้มีคลองน้ำใสพร้อมพืชใต้น้ำและฝูงหงส์ มีต้นไม้ร่มรื่นและบ้านหินที่ตั้งเรียงรายเป็นทิวแถวลดหลั่นกันอย่างงดงาม เสมือนทิพยวิมานมากกว่าที่จะมีอยู่จริง อย่างไรก็ตามจำนวนรถบัสและนักท่องเที่ยวชาวเอเชียที่ทวีจำนวนมากขึ้นก็ทำให้จอแจได้อย่างรวดเร็ว
แต่พอพ้นออกจากบริเวณนี้แล้ว มีอีกหลายหมู่บ้านที่เราสามารถจอดรถ เดินชมธรรมชาติ นั่งจิบเบียร์เย็นๆ แล้วนั่งคุยกันไปเรื่อยๆ ลมพัดเย็นๆ ฝูงแกะในสายตา คอยยิ้มตอบชาวบ้านที่ผ่านเราไปม
เวลากลางคืนที่นี่เงียบเสียจนได้ยินเสียงจิตวิญญาณของตนเอง เมื่อฟ้ามืดก็แทบไม่เห็นมนุษย์อีกเลยเว้นแต่เราจะออกไปนั่งดื่มต่อที่ผับ การดื่มที่นี่มิใช่บาป ไม่ใช่คนเลว ไม่ถูกสาปแช่ง เหตุหนึ่งเพราะกฎหมายเมาห้ามขับที่นี่เข้มงวด การถูกยึดใบขับขี่เป็นเรื่องรุนแรงมากและสร้างความเสียหายแก่ชีวิตอย่างมาก ทำให้การซื้อไวน์เป็นของฝากให้แก่กันหรือถือติดไม่ติดมือไปบ้านไหนมิใช่เรื่องน่ารังเกียจ เป็นวัฒนธรรม
คืนวันหนึ่ง ชายคนหนึ่งที่พักอยู่คนเดียวในบ้านใกล้เรือนเคียงเกิดอุบัติเหตุใบเลื่อยฟันถูกคอของตัวเองเลือดไหลโชก วันนั้นรถทุกชนิดมาถึงในเวลาสี่นาทีหลังแจ้งเหตุ ได้แก่ รถพยาบาล รถดับเพลิง และรถตำรวจ หน่วยกู้ภัยมักเป็นหน่วยเดียวกันกับพนักงานดับเพลิง แต่บางแห่งก็เป็นคนละหน่วย
หลังจากนั้นไม่นานเฮลิคอปเตอร์ก็มาถึง ร่อนลงที่ฟาร์มข้างบ้าน และพาผู้ป่วยที่มีแผลฉกรรจ์ที่คอไปโรงพยาบาลอย่างรวดเร็ว
ทั้งหมดนี้ไม่มีค่าใช้จ่าย
ไม่ใช่รัฐหรือ NHS ที่ดูแลทุกอย่าง แต่เป็นการทำงานประสานกันระหว่างรถพยาบาลในท้องที่ หน่วยดับเพลิงหรือหน่วยกู้ภัยของท้องถิ่น และเจ้าหน้าที่ตำรวจ รวมทั้งเฮลิคอปเตอร์ของโรงพยาบาล ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในบางท้องที่มีมูลนิธิบางแห่งเข้ามาช่วยเหลือ เมื่อถามว่าใครเป็นผู้ตัดสินใจเรียกเฮลิคอปเตอร์ คำตอบคือมิใช่ชาวบ้าน เป็นวิชาชีพที่เข้าถึงที่เกิดเหตุตัดสินใจ นี่คือเฉลี่ยทุกข์เฉลี่ยสุข
กลับไปที่ถนนมอร์นิ่งไซด์ ถนนสั้นๆ สายนี้มีร้านขายของเก่าเพื่อหาทุนเข้ามูลนิธิต่างๆ มากมายเกือบสิบแห่งหรืออาจจะมากกว่า เช่น เด็ก สุนัขและแมว คนจรจรัด โรคหัวใจ โรคไต โรคเอดส์ ที่มีชื่อเฉพาะก็มีเช่น มารี คูรี อ็อกแฟม หรือกาชาด ร้านขายของเหล่านี้มีขายตั้งแต่ชุดชั้นในสตรี เสื้อผ้า ของเล่นเด็ก นิทาน หนังสือ ดีวีดี แผ่นเพลง ไปจนถึงของเก่า ของวินเทจ และเฟอร์นิเจอร์ สนนราคาไม่แพงเลยและมีของใหม่ (ที่เก่า) เข้ามาทุกสัปดาห์ เรียกว่าใครไม่อยากเสียเงินซื้อของใหม่ใช้แต่ของเซกันด์แฮนด์ และไม่รังเกียจหนังสือเก่า แผ่นดีวีดีเก่า สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้สบายๆ ด้วยค่าใช้จ่ายที่น้อยมาก ของทุกชิ้นคุณภาพดี เฉพาะหนังสือวรรณกรรมระดับโลกเห็นแล้วก็น้ำลายหก ราคาถูกเหลือเกิน ทั้งนี้ยังไม่นับว่าห้องสมุดประชาชนบนถนนมอร์นิ่งไซด์นี้ดีมากด้วยเช่นกัน แผนกนิทานสำหรับเด็กหรือหนังสือเสียงสำหรับคนตาบอดมีมากมายหลายร้อยพันเล่มจนไม่น่าเชื่อสายตา
บ้านเมืองที่ดีไม่สามารถได้มาฟรีๆ เราสร้างได้ด้วยระบอบประชาธิปไตยที่กระจายอำนาจการจัดการตนเองไปจนถึงส่วนท้องถิ่นอย่างแท้จริง ที่เล่ามามิได้แปลว่าเรื่องดีๆ เหล่านี้เกิดขึ้นทั่วสหราชอาณาจักร บางแห่งแพทย์และพยาบาลทำงานหนักโดยที่บริการด้านการแพทย์ก็มิได้ดีนัก แต่โดยรวมคือเขามีบริการใกล้บ้านใกล้ใจและเฉลี่ยทุกข์เฉลี่ยสุขจริงๆ โดยที่การพัฒนายังคงต้องกระทำอย่างต่อเนื่องเป็นธรรมดา
กลับมาบ้านเราเมื่อสัปดาห์ที่แล้ว ผู้ป่วยโรคผิวหนังคนหนึ่งมีก้อนที่ขา นั่งรอพบแพทย์ที่โรงพยาบาลรัฐขนาดใหญ่ตั้งแต่บ่ายสองโมงถึงสี่โมงเย็นแพทย์ก็ไม่มา จากนั้นผู้ป่วยทุกคนถูกย้ายไปรอตรวจต่อที่โอพีดีพรีเมียมเพื่อรอแพทย์พิเศษ จ่ายค่าตรวจคนละ 300 บาท
แพทย์จบใหม่ดูก้อนที่ขาแล้วแจ้งว่าจะผ่าตัดออกให้โดยคิดค่าใช้จ่าย 2,000 บาท เมื่อผู้ป่วยไม่ยินยอมจ่ายจึงต้องกลับบ้านแล้วมารอตรวจใหม่ในวันรุ่งขึ้น เมื่อรอจนกระทั่งได้พบแพทย์แล้วจึงได้รับคิวนัดผ่าตัดในอีก 3 เดือน ทั้งที่โรงพยาบาลรัฐขนาดใหญ่มีแพทย์จำนวนไม่น้อย
ที่เล่ามานี้เป็นเรื่องเล็กๆ ที่ไม่ควรนำมาทำให้ระบบหลักประกันสุขภาพสั่นคลอน เป็นเรื่องที่เราควรช่วยกันค่อยๆ แก้ไขกันไป จะแก้ได้สักวันหนึ่งหากโครงสร้างใหญ่คือระบบรักษาพยาบาลใกล้บ้านใกล้ใจและเฉลี่ยทุกข์เฉลี่ยสุขยังคงอยู่
