วิโรจน์ ศุขพิศาล เรื่อง
ในปีที่ผ่านมา ‘กระแสชาตินิยม’ กลายเป็นกระแสที่แพร่กระจายไปทั่วโลก สะท้อนได้จากผลการลงประชามติ Brexit ที่อังกฤษ ผลการเลือกตั้งประธานาธิบดีของสหรัฐฯ รวมไปถึงกระแสต่อต้านผู้อพยพในหลายประเทศของภาคพื้นยุโรป ทำให้เกิดประเด็นถกเถียงกันว่า แล้วอะไรที่จะบอกว่าเราเป็นคนชาติเดียวกัน ความเป็นคนชาติเดียวกันจะวัดจากตรงไหน
Pew Research Centre หน่วยงาน Think Tank จากสหรัฐ ได้ทำการสำรวจคนจาก 14 ชาติ จำนวน 14,514 ตัวอย่าง โดยวัดความเป็นชาติเดียวกัน (national identity) ว่าเราจะวัดกันที่ตรงไหน ซึ่งหลักเกณฑ์ที่ทาง Pew Research กำหนดขึ้นมาวัดความเป็นชาติเดียวกันมีทั้ง ภาษาที่ใช้ ขนบธรรมเนียม (เช่น อาหารที่ทาน เสื้อผ้าที่สวมใส่ นิทานที่เล่าให้เด็กฟัง) การนับถือศาสนา ประเทศที่เกิด เป็นต้น
ผลการสำรวจบอกว่า สถานที่เกิด ดูจะไม่ได้เป็นหลักเกณฑ์สำคัญที่บ่งบอกความเป็นชาติเดียวกันในหลายประเทศ อย่างในออสเตรเลียมีเพียง 13% ที่เห็นว่าสถานที่เกิดเป็นหลักเกณฑ์สำคัญจะบอกว่าเป็นคนชาติเดียวกัน หรืออย่างในแคนาดาและสหรัฐ ก็มีคนเห็นด้วยเพียง 32% และ 33% ตามลำดับ ขณะที่หลักเกณฑ์ที่หลายประเทศให้ความสำคัญในการวัดว่าเป็นคนชาติเดียวกันดูจะเป็นเรื่องภาษาที่ใช้มากกว่า ในยุโรปผู้ตอบแบบสอบถามกว่า 77% เห็นว่าภาษาที่ใช้เป็นเกณฑ์สำคัญในการบอกว่าเป็นคนชาติเดียวกัน ในญี่ปุ่นและสหรัฐ ก็ให้ผลเดียวกันคือ 70%
วัยที่แตกต่างกันก็มีมุมมองเรื่องความเป็นชาติที่แตกต่างกันด้วย ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือในญี่ปุ่นที่วัยรุ่น และคนสูงวัย ที่มองต่างกันอย่างมากเรื่องสถานที่เกิดเป็นเกณฑ์สำคัญที่จะบอกว่าเป็นคนชาติเดียวกัน โดยคนหนุ่มสาว (อายุ 18-34) เห็นว่าเรื่องสถานที่เกิดเป็นเกณฑ์สำคัญเพียง 29% ขณะที่คนสูงวัยเห็นว่าสถานที่เกิดเป็นเกณฑ์สำคัญถึง 59%
น่าสนใจว่าประเทศที่เพิ่งมีประเด็นเรื่องการรับผู้ลี้ภัย ก็มีมุมมองเรื่องความเป็นชาติเดียวกันที่ให้ความสำคัญกับเกณฑ์เรื่องขนบธรรมเนียมที่แตกต่างกันออกไป
ผู้ตอบแบบสอบถามจากฮังการี และกรีซ ซึ่งในปีที่แล้วประเทศทั้งสองมีการรับผู้ลี้ภัยจากตะวันออกกลางเป็นจำนวนมาก ให้ความสำคัญกับเรื่องขนบธรรมเนียมถึง 68% และ 6% ตามลำดับ ขณะที่ผู้ตอบแบบสอบถามจากเยอรมนีให้ความสำคัญเพียง 29%
หลายตัวชี้วัดที่ทาง Pew Research ไม่ได้นำมาใช้เป็นหลักเกณฑ์ ไม่ว่าจะเป็น ความนิยมเผด็จการ หรือการยึดมั่นในค่านิยมบางอย่าง ซึ่งน่าคิดว่าหาก Pew Research มาทำการสำรวจที่ประเทศไทยและเพิ่มหลักเกณฑ์บางอย่างเข้าไป ผลการสำรวจ ‘เราเป็นคนชาติเดียวกัน’ นี้จะออกมาเป็นแบบไหน
อ่านเพิ่มเติม
