ย้อนกลับไปตอนสิ้นปี 2020 เราต่างพูดกันว่า “ผ่านปีนี้มาได้ เรารอดแล้ว” แต่หารู้ไม่ปี 2021 นั้นโหดร้ายและท้าทายกว่าปี 2020 เสียอีก
เราเริ่มต้นปี 2021 ด้วยเหตุการณ์รัฐประหารที่พม่าเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ มีการปะทะกันระหว่างประชาชนและทหาร ผู้คนบาดเจ็บล้มตายจำนวนมาก สายน้ำสาละวินมีเสียงระเบิดมาปะปนในช่วงที่ชายแดนตึงเครียดสูง มีผู้อพยพหลบหนีลี้ภัยมาพึ่งพาฝั่งไทย แต่กลับถูกปฏิเสธ
ตามมาด้วยการระบาดของโควิด-19 ในไทยที่ค่อยๆ แผลงฤทธิ์รุนแรงขึ้นเรื่อยๆ จนมาระบาดหนักในระลอกสามช่วงปลายเดือนมีนาคม ผสานกับการบริหารของรัฐบาลที่เกิดความผิดพลาดหลายครั้ง ทำให้โรคระบาดนี้เติบโตอย่างยากจะควบคุม วิกฤตนี้หนักหน่วงถึงขั้นที่หลายชีวิตต้องจบลงเพราะความช่วยเหลือเข้าไปไม่ทันการณ์ มาถึงตอนนี้ มีผู้เสียชีวิตจากโควิดในไทยแล้วราวสองหมื่นกว่าคน (ข้อมูลเมื่อวันที่ 27 ธันวาคม 2021)
แต่ในภาวะย่ำแย่ก็มีแสงสว่างเล็กๆ ส่องมา ทว่าเป็นแสงจากประชาชนที่ลุกขึ้นมาช่วยเหลือกันเอง เช่น กลุ่มเส้นด้าย ที่เป็นเหมือนถังออกซิเจนต่อลมหายใจให้ผู้ป่วยในยามที่พึ่งพารัฐไม่ได้
ความล้มเหลวในการจัดการโรคระบาดของรัฐ ย่อมส่งผลให้การประท้วงของประชาชนมีอุณหภูมิสูงขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ การชุมนุมเกิดขึ้นต่อเนื่องไม่ขาดช่วง มากกว่านั้นคือกลุ่ม ‘ทะลุแก๊ส’ กลุ่มผู้ประท้วงที่เกิดขึ้นใหม่จากการถูกกดทับจากระบบนี้มานาน จนปะทุขึ้นในช่วงวิกฤตนี้
พวกเขาเรียกรูปแบบการต่อสู้ของตัวเองว่า ‘สันติวิธีเชิงตอบโต้’ การชุมนุมของกลุ่มทะลุแก๊สเกิดขึ้นแบบออร์แกนิก ไม่มีแกนนำ แต่อย่างไรก็ตาม การชุมนุมที่แยกดินแดงของกลุ่มทะลุแก๊สก็ถูกเจ้าหน้าที่ปราบปรามอย่างหนักหน่วงเช่นกัน มีการใช้แก๊สน้ำตา รถน้ำแรงดันสูง รวมไปถึงกระสุนยาง ซึ่งส่งผลกระทบต่อคนในพื้นที่ดินแดงโดยทั่ว
ในขณะที่ช่วงปีนี้ แกนนำของกลุ่ม ‘ราษฎร’ ผู้นำการประท้วงช่วงปี 2020 ก็อยู่ในเรือนจำมากกว่าอยู่ข้างนอก ทำให้สังคมตั้งคำถามกับระบบยุติธรรมไทยมากขึ้น จากการตัดสินที่ประชาชนจำนวนมากมองว่าไม่เป็นธรรม จนทำให้ ‘แม่’ ต้องออกมาโกนหัวเรียกร้องให้ศาลปล่อยตัว ‘ลูกชาย’ ที่เพียงแค่พูดในสิ่งที่เขาเชื่อ
ไม่เพียงแค่การเรียกร้องในภาพใหญ่เท่านั้น แต่ปัญหาอื่นๆ ก็ยังดำเนินไป ชาวบ้านจะนะต้องเดินทางขึ้นมาทวงสัญญาที่รัฐบาลเคยให้ไว้เรื่องนิคมอุตสาหกรรม แต่กลับถูกสลายการชุมนุม สถานีรถไฟหัวลำโพงซึ่งเป็นพื้นที่สาธารณะที่รับใช้ประชาชนมา 105 ปีก็มีข่าวว่าจะต้องปิดตัวลง แม้ภายหลังจะมีการออกมาแก้ข่าวว่าเป็นเพียงการลดบทบาท แต่สังคมก็ยังคงจับตาอย่างใกล้ชิด รวมถึงวิกฤตเศรษฐกิจที่เป็นผลพวงมาจากโควิด ซึ่งยังไม่มีทีท่าจะดีขึ้นในเร็ววัน
101 รวบรวม 40 ภาพเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในปี 2021 ปีแห่งวิกฤตชีวิตของผู้คนกับโรคระบาด การเมือง และภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ
