ศุภาวรรณ คงสุวรรณ์ เรื่อง
ภาพิมล หล่อตระกูล ภาพประกอบ
ท่ามกลางบรรยากาศการเมืองผันผวน หลายคนมักเกิดอาการ ‘หมดคำพูด’ ต่อข่าวคราวและสถานการณ์ที่เกิดขึ้น บ้างก็มีความรู้สึกอยู่ภายในใจเป็นหมื่นล้านคำ แต่บอกให้ใครฟังไม่ได้ซักคำ เมื่อเข้าสู่อาการนี้เมื่อไหร่ ผู้คนจำนวนไม่น้อยเลือกที่จะมองหา ‘ตัวแทน’ ของตัวเอง เพื่อแสดงความรู้สึก อารมณ์ ความคิดเห็น ไปจนถึงสีหน้าท่าทางต่อสถานการณ์ต่างๆ ตัวแทนหนึ่งที่ได้รับความนิยมอย่างท่วมท้น และช่างเหมาะกับสังคมปิดตาปิดปากของบ้านเรา คือ มีม (Meme)
มีม คือการหยิบยกประเด็นร้อนหรือเหตุการณ์ต่างๆ มานำเสนอด้วยวิธีสร้างสรรค์ ค่อนไปทางเสียดสี บางครั้งก็เป็นการเปรียบเทียบสถานการณ์หนึ่งเข้ากับซีนจากภาพยนตร์ ละคร หรือสิ่งที่เข้าถึงง่าย ดูแล้วต้องเอะใจว่ากำลังพูดถึงภาพยนตร์หรือพาดพิงเหตุการณ์ไหนของสังคมกันแน่ หรือบางครั้งก็เปรียบเทียบบุคคลในสังคมเข้ากับตัวละครหรือใบหน้าที่แสดงสีหน้าท่าทางต่างๆ อย่างน่าจดจำ มีความเป็น Iconic
มีมเป็นศิลปะในศตวรรษที่ 21 ที่ต้องอาศัยการตีความ ประสบการณ์ร่วมต่อประเด็นนั้นๆ ผ่านการนำเสนอย่างมีสีสัน และกลิ่นอายแบบ Irony ถูกใช้อย่างแพร่หลายในต่างประเทศ และค่อยๆ แพร่วัฒนธรรมมาถึงประเทศไทย
คนในปัจจุบันนิยมใช้มีมผ่านการแชร์ ส่งต่อทางโซเชียลมีเดีย เฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ แม้กระทั่งบทสนทนาส่วนตัวในไลน์ หลายครั้งมีมถูกใช้เพื่อล้อเลียนในเรื่องเล็กๆ น้อยๆ และหลายคราเช่นกันที่มีมพูดแทนใจเราในเรื่องที่อัดอั้น กระทั่งเรื่องที่อาจสุ่มเสี่ยงไปบ้าง เป็นการแสดงออกต่อการเมือง การเปลี่ยนแปลงของสังคม แบบแสบๆ ตามธรรมชาติของคนรุ่นใหม่
อาจกล่าวได้ว่า Meme ที่ได้รับความนิยมในแต่ละพื้นที่ สามารถบอกเล่าสถานการณ์ปัจจุบัน และความรู้สึกของผู้คนได้ในรูปภาพเดียว หรือข้อความเพียงเล็กน้อยเท่านั้น
ด้วยเหตุนี้ คงไม่มีช่วงเวลาไหน เหมาะกับการติดตาม Meme ในไทย เท่ากับตอนนี้ที่ข่าวการเมืองเวียนมาให้ปวดหัววันต่อวัน 101 จึงขอยกขบวนเพจเฟซบุ๊กที่ขยันสร้าง Meme มาให้ผู้อ่านได้รู้จัก เพื่อใช้พูดแทนใจ และทำให้บรรยากาศการเมืองไทยตอนนี้ไม่หดหู่จนเกินไป
1.นักการมีม
ความหมายไม่ไกลจากชื่อมากนัก นักการมีม คือเพจมีมที่มักนำตัวละครการเมืองมาอ้างถึง แซวอัตลักษณ์ของนักการเมืองบางคน และล้อเล่นกับสถานการณ์ที่ตลกไม่ออกของการเมืองไทย ผลงานระดับท็อปคือภาพหาเสียง ไพบูลย์ นิติตะวัน ในเวอร์ชั่นน้อมนำคำสอนจากศาสนาอื่นๆ ที่ดูแล้วก็ได้แต่ถามว่า #แล้วมันผิดตรงหนายย
2.เหมียนตรงไหนแล้วคะ
เมื่อใช้วุ้นแปลภาษาแล้ว คำว่า ‘เหมียน’ จะมีความหมายเท่ากับ ‘เหมือน’ วิธีการสื่อสารของเพจนี้มักจะใช้การเปรียบเทียบเป็นหลัก เช่นเอารูปที่บังเอิญให้ความหมายเป็นอีกอย่าง รูปสิ่งมีชีวิตที่ดันคล้ายกับบุคคลการเมือง มาลงคู่กับการตั้งคำถามว่า #เหมียนตรงไหนแล้วคะ เท่านี้สายตาอันเฉียบคมของคนรุ่นใหม่หลายคนก็มักจะตีความได้ทันทีว่าภาพดังกล่าว ‘เหมียน’ ใครกันนะ
3.Pim Thai Mai Dai
Pim Thai Mai Dai (อ่านว่า พิมพ์ไทยไม่ได้) คือขั้นเทพของวุ้นแปลภาษา ใครจะรู้ว่าประโยคภาษาไทยที่คนไม่กล้าพูด หรือมีความหมายรุนแรงไปบ้าง เมื่อนำมาพิมพ์เป็นภาษาคาราโอเกะจะทำให้ทุกอย่างดูซอฟต์และน่ารักขึ้น เหมาะกับท่านผู้อ่านที่อยากสบถ หรือด่าลมด่าฟ้าเมื่อการเมืองไม่เป็นอย่างใจ แต่ก็ดันกลัวคนจะมองว่าหัวรุนแรง ใครที่เข้าข่ายอาการนี้ลองให้มีมของ Pim Thai Mai Dai Pood Tan doo na ka
4.ดูออกเลยหรอคะ
เชื่อว่าขวัญใจภาพยนตร์วัยรุ่นเรื่อง Mean Girls ที่นำแสดงโดย Lindsay Lohan และ Rachel McAdams คงจะรู้ดีว่าภาพยนตร์เรื่องนี้มีบทสนทนาจิกกัดแบบ ‘ผู้หญิงๆ’ อยู่จำนวนมาก เพจ ‘ดูออกเลยหรอคะ’ จึงหยิบยกความเปรี้ยวของตัวละคร และบทภาพยนตร์เรื่องนี้มาจับคู่กับเหตุการณ์ทางการเมืองไทยที่วายป่วงไม่แพ้กัน จากหนังในดวงใจของสาวๆ จึงกลายเป็นมีมที่เข้าอกเข้าใจประชาชนไทยทุกเพศ
5.พรรคอนาคตมีม
ใบหน้าชวนจดจำของ เหยา หมิง นักกีฬาบาสที่ถูกนำมาเป็นคาแรกเตอร์ของเพจมีมชื่อดังอย่าง 9gags คงต้องหลีกทางให้คุณธนาธร ในเวอร์ชั่นพรรคอนาคตมีม เพราะไม่ใช่แค่โลโก้เพจเท่านั้นที่ทันสมัย โดนใจคนรุ่นใหม่ แต่มีมต่างๆ ในเพจยังพูดถึงนักการเมืองหลายพรรคอย่างน่ารักน่าชัง ภายใต้อุดมการณ์ที่ว่า “เพจนี้จะไม่ล้อแค่พรรคอนาคตใหม่อย่างเดียวครับ ทุกพรรคมีสิทธิ์โดนอย่างเท่าเทียมกัน” เพียงแค่รูปที่พรรคนี้คัดสรรมา ถูกวางคู่กับคำอธิบายสั้นๆ รับรองว่าใครอ่านเป็นต้องเก็ทมุกวงในไปตามๆ กัน
6.Clean Glasses Th
Clean Glasses เป็นมีมที่ได้รับความนิยมในต่างประเทศ ด้วยรูปแบบการนำเสนอที่เป็นเอกลักษณ์ เพียงแค่เช็ดแว่นคุณอาจเห็นสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่งหนึ่ง ให้ความหมายว่า ของสองสิ่งหรือคนสองคนที่ถูกนำมาเปรียบเทียบกันนั้น ดูให้ดีก็มีรูปลักษณ์ หรือความหมายไม่ต่างกันนัก แน่นอนว่าประเทศไทยก็มีคนหยิบยกการนำเสนอนี้มาสร้างสีสัน และเลือกจับคู่เหตุการณ์การเมืองได้อย่างคาดไม่ถึง
7.ไข่แมวX
หากในยุคสิ่งพิมพ์รุ่งเรืองเรามีการ์ตูนล้อการเมืองตามหน้าหนังสือพิมพ์แล้วละก็ ยุคออนไลน์เช่นปัจจุบันเราก็มีเพจไข่แมวX ที่คอยสะท้อนเรื่องราวเช่นกัน ไข่แมวเป็นเพจการ์ตูนที่กล่าวถึงการเมืองอย่างเฉียบแหลม และฉับไวทันเหตุการณ์ ไวจนบางครั้งผู้ติดตามต้องรีบไปตามข่าวเพื่อให้ทันมุกของไข่แมวด้วยซ้ำ หากใครตามหา ‘พูดแทนราษฎร’ ที่ไม่ได้มีแต่คำพูด แต่ยังมีตัวการ์ตูนอันเป็นเอกลักษณ์ เพจไข่แมวย่อมยืนหนึ่งในดวงใจอย่างแน่นอน
