ในห้วงเวลาเกือบ 2 ปีที่ต้องเผชิญกับวิกฤตโควิด-19 ประเทศไทยได้ชื่อว่าทั้ง ‘รับมือได้ดีที่สุด’ และ ‘ล้มเหลวที่สุด’ และในฐานะหนึ่งในผู้รับผิดรับชอบโดยตรง ‘อนุทิน ชาญวีรกูล’ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขก็ได้รับทั้ง ‘ดอกไม้’ และ ‘ก้อนหิน’
ตลอดเวลาในวิกฤต ‘อนุทิน’ เป็นข่าวในหน้าสื่อแทบจะตลอดเวลา แต่ส่วนใหญ่มักเป็นสถานการณ์เฉพาะหน้า น้อยครั้งที่จะมีโอกาสได้พูดคุยและสื่อสารกับสาธารณะโดยถอยออกมามองภาพใหญ่
ในวันที่ประเทศไทยดูคล้ายจะตั้งหลักรับมือวิกฤตสุขภาพได้ 101 ชวนอนุทิน ชาญวีรกูล ถอดบทเรียนการรับมือวิกฤตโควิด-19 ในมุมมองของผู้กำหนดนโยบายโดยตรง ประเทศไทยสำเร็จหรือล้มเหลวในการรับมือวิกฤต อะไรคือสิ่งที่ทำได้ดีกว่าคาด อะไรคือสิ่งที่รับมือได้แย่กว่าที่ควร และโควิด-19 จะส่งผลต่อการเมืองไทยอย่างไร
:: ก้าวผ่านวิกฤตโรคระบาดกับสาธารณสุขไทย ::
สถานการณ์การแพร่ระบาดโรคโควิด-19 เป็นปรากฏการณ์ใหม่ที่คาดไม่ถึง หากมองจากมุมมองของกระทรวงสาธารณสุข สิ่งที่ทำให้เกิดความวุ่นวายมาโดยตลอดคือสิ่งที่อยู่เหนือการควบคุมของเรา เช่น เชื้อไวรัสที่มาพร้อมการลักลอบเข้าเมือง การไม่ปฏิบัติตามคำแนะนำของกระทรวงสาธารณสุข สิ่งเหล่านี้นำมาสู่การแพร่ระบาดอย่างรุนแรง แต่ไม่ว่าสถานการณ์ที่เลวร้ายจะผ่านมากี่ครั้ง สุดท้ายระบบการสาธารณสุขไทยก็สามารถรองรับได้ทุกครั้ง
จนถึงทุกวันนี้ เรายังไม่ขาดแคลนอะไรเลย บางครั้งผู้ผลิตวัคซีนยังไม่ได้รับการขึ้นทะเบียนภายในประเทศเขา เราก็ไปสั่งวัคซีนเขามาแล้ว นอกจากเราจะไม่เคยขาดวัคซีน เรายังผลิตเองได้ด้วย พอมียาหรือเทคโนโลยีใหม่ เราก็ไปซื้อเข้ามาโดยตรงหรือไปซื้อสิทธิบัตรมาเพื่อเตรียมการผลิต พวกอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่เคยผลิตในประเทศไม่ได้ เราก็ไปสนับสนุนผู้ประกอบการภายในประเทศให้เร่งผลิตขึ้นมาได้
เรามาถึงจุดนี้ได้ เพราะฐานรากทางการสาธารณสุขของเรามีประสิทธิภาพ รวมถึงเรายังมีนโยบายที่ประชาชนต้องเข้าถึงระบบสาธารณสุข ดังนั้น รัฐบาลจึงรับผิดชอบต่อประชาชนผู้โชคร้ายที่ติดโควิด โดยรัฐบาลเป็นผู้รับผิดชอบค่าใช้จ่ายทุกบาททุกสตางค์ในการรักษาโรคโควิด-19 เพราะถือว่าโรคดังกล่าวเป็นโรคระบาดร้ายแรงระดับโลก
ถ้าถามว่า ระบบสาธารณสุขไทยต้องเติมเต็มในส่วนไหนไหม ผมคิดว่าไม่ต้อง เราดูแลประชาชนอย่างเต็มที่แล้ว
:: ไทยอยู่ในโครงการ COVAX แล้วหรือ? ::
การกล่าวหาว่าทำไมไทยไม่เข้าร่วมโครงการโคแวกซ์เป็นการกล่าวหาที่ไม่ได้ศึกษารายละเอียดอย่างลึกซึ้ง เพราะการเข้าร่วมโครงการโคแวกซ์สามารถเข้าร่วมได้จากหลายสถานะ ได้แก่การเป็นผู้ให้ การเป็นผู้รับ การเป็นผู้ซื้อ และการเป็นผู้บริจาค
ไทยอยู่ในโครงการโคแวกซ์มาโดยตลอด แต่อยู่ในสถานะผู้บริจาค โดยทุกๆ ปี เราบริจาคเงินประมาณ 10 ล้านบาทเพื่อสนับสนุนโครงการขององค์การอนามัยโลกและถือว่าเป็นการสนับสนุนประเทศยากจนให้ซื้อเวชภัณฑ์ต่างๆ ได้ในต้นทุนที่ต่ำลง
วันนี้เราจะเข้าร่วมโครงการโคแวกซ์ในอีกสถานะหนึ่ง คือการเป็นผู้ให้ ไม่ใช่ผู้รับ เนื่องจากพอถึงเวลาหนึ่ง เราควรคิดถึงประเทศที่ยังไม่ได้รับวัคซีนซึ่งกำลังเดือดร้อนอย่างแสนสาหัส หรือประชาชนของประเทศเพื่อนบ้านที่ยังไม่ได้รับวัคซีนอย่างทั่วถึง การที่เราเอาวัคซีนไปให้ ทำให้ประเทศเราปลอดภัยจากเชื้อไวรัสโคโรนาที่ติดตัวมากับผู้ลักลอบเข้าตามแนวตะเข็บชายแดนด้วย
:: เคลียร์ปมการจัดซื้อวัคซีนของไทย ::
ถ้าถามว่า ทำไมสั่งซิโนแวค เราต้องดูว่าประชากรจีนกว่า 1,400 ล้านคน ฉีดแต่ซิโนแวค ซิโนฟาร์ม ไม่ได้ฉีดวัคซีนของตะวันตกเลย ประเทศเขาก็ไม่มีการติดเชื้อมาหลายเดือนแล้ว ขณะที่บางประเทศมีประชากรแค่ 5 ล้านคน กลับติดบ้างไม่ติดบ้าง แม้ว่าจะมีผู้ที่ได้รับซิโนแวคสองเข็มติดเชื้อ แต่ไม่มีคนไหนเสียชีวิตแม้แต่คนเดียว แล้วไม่มีใครเข้าขั้นป่วยหนัก ยกเว้นคนที่มีโรคประจำตัว
สำหรับผม วัคซีนที่ดีที่สุดคือวัคซีนที่ได้รับเร็วที่สุด เราจึงพยายามจัดให้คนไทยมีภูมิคุ้มกันโดยเร็วที่สุด โดยจากคำแนะนำทางการแพทย์พบว่า การฉีดวัคซีนสูตรไขว้ ‘ซิโนแวค-แอสตร้าเซนเนก้า’ ใช้เวลาระหว่างเข็มหนึ่งและเข็มสองเพียงแค่สามสัปดาห์ เพราะฉะนั้น พอมีวัคซีนอะไรดี เราก็ฉีดก่อน ไม่ใช่วันนี้มาบอกว่าแล้วทำไมไม่วางแผน
เราฉีดซิโนแวคตั้งแต่เดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ถ้าไม่มีสายพันธุ์เดลต้าเข้ามา ซิโนแวคก็เป็นซูเปอร์วัคซีนแล้ว แต่พอมีสายพันธุ์เดลต้าเข้ามาซิโนแวคก็เริ่มเอาไม่ค่อยไหว คำว่า ‘เอาไม่ค่อยไหว’ คือ ดูแล้วภูมิคุ้มกันลดลง อย่างที่ผมเรียน ใครฉีดวัคซีนครบสองเข็ม เจอสายพันธุ์อะไรก็ไม่ป่วยหนักหรือเสียชีวิต แต่เราไม่ประมาท เราก็ไปดูมาว่ามีวิธีการฉีดไขว้กันอย่างไรแล้วทำให้เกิดภูมิคุ้มกันที่ดีกว่า แล้วเราก็จัดการทันที
การที่เราต้องเร่งนำเข้าซิโนแวคในตอนนั้นเพราะมีการติดเชื้อที่สมุทรสาคร ซิโนแวคไม่ใช่วัคซีนหลัก แต่เป็นวัคซีนที่เราใช้รองรับการระบาดในขณะที่รอรับวัคซีนหลักที่สั่งซื้อไป คือ แอสตร้าเซนเนก้ากับไฟเซอร์ เราไม่ประมาท เราซื้อวัคซีนในตระกูลหลักๆ เช่น เชื้อตาย เราก็มีซิโนแวคกับซิโนฟาร์ม ส่วนวัคซีนชนิดไวรัลเว็กเตอร์ เราก็มีแอสตร้าเซนเนก้า วัคซีนที่ใช้เทคโนโลยี mRNA เราก็มีไฟเซอร์ ตอนนี้เป้าหมายใหม่ของกระทรวงสาธารณสุขคือทุกคนต้องได้รับเข็มสาม ซึ่งเราได้ซื้อหมดแล้ว
ภาคเอกชนอยากได้โมเดอร์นา ผมก็ให้องค์การเภสัชกรรมเป็นสะพานเชื่อมในการจัดซื้อวัคซีนโมเดอร์นาอีกด้วย เพราะบริษัทผู้ผลิตไม่ยอมขายให้ภาคเอกชน ผมเลยไปขอท่านนายกฯ ให้เอาองค์การเภสัชฯ เข้ามาเป็นตัวกลางในการจัดหาวัคซีนโมเดอร์นาให้ประชาชน
เพราะฉะนั้น เรามีวัคซีนครบทุกตระกูลและทุกแพลตฟอร์ม
:: ความล่าช้าในการเริ่มโครงการ home isolation ของรัฐบาล ::
คำกล่าวอ้างว่ามีผู้ป่วยโควิดเสียชีวิตบนถนนเป็นการบูลลี่ ไม่มีผู้ป่วยโควิดที่เดินล้มบนถนนแล้วเสียชีวิต เพราะการเสียชีวิตด้วยโควิด-19 เป็นผลมาจากเนื้อเยื่อปอดถูกทำลายไปจนหมด ผู้ป่วยต้องนอนอยู่บนเตียง ไม่สามารถเดินไปเดินมาได้ อาจจะเป็นโรคอื่นแล้วมีโควิดเข้ามาซ้ำทำให้เขาเสียชีวิต
ถ้าถามว่าเตียงขาดไหม เราตั้งโรงพยาบาลภาคสนามบุษราคัม โรงพยาบาลมงกุฎวัฒนะก็ตั้งโรงพยาบาลสนามใหญ่โตแถวแจ้งวัฒนะ โรงพยาบาลอีกหลายแห่งหรือแม้กระทั่งภาคเอกชน เจ้าของนิคมอุตสาหกรรมก็เร่งตั้งโรงพยาบาลสนาม จริงๆ แล้วไม่ได้ขาดแคลน แต่เป็นเพราะความวิตกกังวลและปากต่อปากไป
แต่ว่ามีผู้ป่วยโควิดเสียชีวิตที่บ้านจริงๆ สิ่งที่ทำให้คนเสียชีวิตอยู่ที่บ้าน ผมยอมรับอยู่อย่างหนึ่งคือ เราเริ่มโครงการ home isolation ช้าไปนิดหนึ่ง ตรงนี้ถ้าถามว่าเป็นการตัดสินใจที่ช้าเกินกว่าเหตุไหม ถ้าวันนี้ตอบว่าใช่ แต่ ณ วันนั้น นโยบายของรัฐบาลก็คือผู้ป่วยโควิดทุกคนต้องเข้าโรงพยาบาล อันนี้เราคิดว่าในแต่ละวันมีคนป่วยไม่เกิน 3,000 คน แต่พอเริ่มขึ้นไปเป็นหมื่น ตรงนี้เริ่มเป็นไปไม่ได้แล้ว เราเลยต้องใช้ home isolation หรือ community isolation เข้ามา ผมว่าเราเริ่มใช้มาตรการข้างต้นช้าไปสัก 1-2 สัปดาห์ แต่ก็ไม่ได้ถึงกับช้ามาก
:: วิธีการเล่นการเมืองของภูมิใจไทย ::
ในตอนแรกพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชามีเสียงสนับสนุนให้เป็นนายกรัฐมนตรีเพียง 253 เสียง พรรคภูมิใจไทยเป็นพรรคที่ทำให้รัฐบาลชุดนี้พ้นจากสภาวะปริ่มน้ำมาเป็นพ้นน้ำ เพราะ 15 เสียงจาก 17 เสียงที่เพิ่มขึ้นมามาจากพรรคภูมิใจไทย
แม้ว่าพรรคภูมิใจไทยจะช่วยให้จัดตั้งรัฐบาลได้ แต่พรรคภูมิใจไทยเลือกที่จะไม่เล่นเกมการเมือง เราไม่ไปเสียเวลายื้อต่อรองขอเพิ่มเก้าอี้รัฐมนตรี เราก็ต้องให้เกียรติท่านนายกฯ ถ้าท่านมีความสบายใจ ท่านก็จัดมาให้เอง แต่ถ้าท่านไม่จัด เราก็อยู่ทำงานอย่างนี้ไป มีความมั่นคง อย่างน้อยได้ทำงานเพื่อให้นโยบายของเราบรรลุผลสำเร็จ
ถ้าพรรคภูมิใจไทยเล่นเกมการเมืองจริง ก็คงต้องไปปรับคณะรัฐมนตรีสองรอบแล้ว แต่เราไม่เคยเอาเรื่องนี้มาเป็นสาระสำคัญ ขอแค่ให้เราทำงานได้ อย่าขวางและไม่ปรารถนาดีกับทางพรรค เรื่องอื่นเป็นเรื่องเล็ก เอาเรื่องประชาชนเป็นเรื่องใหญ่ก่อน
หากมีการทะเลาะกันในรัฐบาล หลักของผมคือ ‘ตีกัน ฉันป่วย’ อยู่แล้ว เราไม่ยุ่งกับใคร ไม่โกรธแค้นใคร ใครกล่าวว่าอะไร เรารู้ตัวเราดี ก็ไม่ต้องไปสนใจ ถ้ารัฐบาลอยู่ไม่ครบเทอม ก็ไม่ใช่เพราะภูมิใจไทย
