เป็นเวลาเกือบ 10 ปีเต็มแล้ว ที่รัฐบาลอินเดียภายใต้การนำของนายกรัฐมนตรีนเรนทรา โมดี จากพรรคบีเจพี (Bharatiya Janata Party: BJP) เป็นหัวเรือในการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศ หนึ่งในนโยบายแรกๆ ที่ถูกประกาศใช้และเรียกเสียงฮือฮาไปทั้งโลกในปี 2014 คือ ‘Make in India’ นโยบายสำคัญของพรรคบีเจพีที่ตั้งเป้าหมายเพื่อเปลี่ยนแปลงประเทศให้เป็นศูนย์กลางการผลิตระดับโลก นโยบายนี้ถูกออกแบบมาเพื่อดึงดูดการลงทุน มุ่งเน้นส่งเสริมการผลิตภาคอุตสาหกรรม และสร้างโอกาสการจ้างงานภายในประเทศ
วัตถุประสงค์หลักของนโยบายนี้ไม่เพียงแต่สร้างความแข็งแกร่งให้กับเศรษฐกิจอินเดียเท่านั้น แต่ยังวางตำแหน่งให้อินเดียเป็นผู้เล่นที่แข่งขันได้ในอุตสาหกรรมการผลิตระดับโลกอีกด้วย นี่จึงถือเป็นนโยบายที่ค่อนข้างท้าทายรัฐบาลชุดใหม่ในเวลานั้น เนื่องจากประเทศอินเดียพึ่งฟื้นตัวจากสภาพเศรษฐกิจซบเซาอันเป็นผลพวงจากวิกฤตการเงินที่เริ่มขึ้นตั้งแต่ปี 2008 ในสหรัฐอเมริกา ก่อนที่จะลุกลามไปทั่วโลก
นับจากวันนั้นจนถึงวันนี้ นโยบาย ‘Make in India’ ก็ผ่านมาเกือบ 10 ปีเต็มแล้ว จึงอยากถือโอกาสนี้มาทบทวนให้เห็นถึงผลลัพธ์ของนโยบายเศรษฐกิจชุดนี้ของอินเดีย ที่บางส่วนก็ประสบความสำเร็จ ขณะที่อีกมุมก็ยังมีความท้าทายมากมายที่จำเป็นต้องได้รับการปรับปรุง พร้อมทั้งสะท้อนให้เห็นถึงข้อสังเกตสำหรับภาคธุรกิจไทยที่มุ่งหมายจะเข้าไปลงทุนในอินเดียควรทราบ
เกือบ 10 ปี กับการปฏิรูปโครงสร้างทางเศรษฐกิจเพื่อดึงดูดการลงทุน
ก่อนที่จะสะท้อนภาพความคืบหน้าและความสำเร็จในการปฏิรูปโครงสร้างทางเศรษฐกิจที่เป็นผลสำคัญมาจากการผลักดันนโยบาย ‘Make in India’ เราอาจจำเป็นต้องทำความเข้าใจเป้าหมายหลักของนโยบายนี้
Make in India เกิดขึ้นจากวิสัยทัศน์ของนายกรัฐมนตรีโมดี ที่ต้องการฟื้นฟูภาคการผลิตของอินเดีย รวมถึงกระตุ้นการเติบโตทางเศรษฐกิจภายหลังจากอินเดียเผชิญกับการเสียดุลทางการค้าจากการนำเข้าสินค้าเป็นจำนวนมากจากต่างประเทศ และเผชิญกับปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำมาอย่างต่อเนื่อง
นโยบายนี้มีเสาหลักสำคัญด้วยกัน 4 เสาหลักที่รัฐบาลอินเดียต้องการส่งเสริมไปพร้อมๆ กัน เพื่อให้นโยบาย “Make in India” ประสบความสำเร็จ ประกอบไปด้วย 1. ความง่ายในการทำธุรกิจ 2. การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานสมัยใหม่ 3. การพัฒนาฝีมือแรงงาน และ 4. การวิจัยและพัฒนา โดยทั้ง 4 เสาหลักนี้ถือเป็นจุดอ่อนที่สำคัญของภาคเศรษฐกิจอินเดียในเวลานั้น ที่สร้างความกังวลให้กับนักลงทุน รัฐบาลอินเดียจึงมีความมุ่งมั่นอย่างยิ่งที่จะแก้ไขจุดอ่อนเหล่านี้
แน่นอนว่าภายในระยะเวลาเกือบ 10 ปีที่ผ่านมา เราได้เห็นการปฏิรูปโครงสร้างทางเศรษฐกิจครั้งใหญ่ของอินเดียเพื่อตอบสนองนโยบายดังกล่าว หนึ่งในเรื่องที่ถือได้ว่าประสบความสำเร็จอย่างมากคือการปฏิรูประบบภาษีสินค้าและบริการ (Good and Service Tax: GST) ซึ่งในอดีตถือว่าเป็นปัญหาใหญ่มากสำหรับอินเดีย เนื่องจากระบบภาษีสินค้าและบริการของแต่ละรัฐนั้นไม่เท่ากัน ส่งผลให้ราคาของสินค้าในแต่ละพื้นที่มีความแตกต่างกัน ในปี 2017 รัฐบาลอินเดียประสบความสำเร็จในการริเริ่มปรับระบบภาษีมาตรฐานกับสินค้าบางประเภทให้เป็นระบบเดียวกันทั้งประเทศ ซึ่งมีส่วนอย่างมากต่อภาพรวมการลงทุนภายในประเทศ
อีกหนึ่งความสำเร็จสำคัญภายใต้การผลักดันนโยบาย Make in India คงหนีไม่พ้นการลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานจำนวนมหาศาลทั่วประเทศ เพื่อเชื่อมโยงเมืองใหญ่เข้าด้วยกัน ทั้งทางบก ทางทะเล และทางอากาศ โดยเฉพาะการพัฒนาถนนและรถไฟ ซึ่งมีความสำคัญอย่างมากต่อระบบโลจิสติกส์ของประเทศ อินเดียประสบความสำเร็จในการบรรลุข้อตกลงกับญี่ปุ่นเพื่อพัฒนารถไฟฟ้าความเร็วสูง ในขณะเดียวกันอินเดียยังมีการลงทุนจำนวนมากในภาคพลังงานสะอาดเพื่อนำมาเสริมการเติบโตของความต้องการใช้ไฟฟ้าที่เพิ่มขึ้นจากภาคอุตสาหกรรมและครัวเรือนที่เติบโต
ประเด็นความสำเร็จข้างต้นนี้ยังอาจสะท้อนผ่านตัวเลขการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ (Foreign Direct Investment: FDI) ที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง นับตั้งแต่รัฐบาลอินเดียส่งสัญญาณใหม่สู่โลกภายนอก และปรับมาตรการภายในมากมาย แม้ตัวเลขที่เพิ่มขึ้นนี้บางส่วนอาจเป็นผลมาจากปัญหาสงครามการค้าระหว่างสหรัฐอเมริกาและจีน แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าส่วนหนึ่งเป็นผลจากการยกเครื่องทางเศรษฐกิจใหม่ของอินเดียตลอดเกือบ 10 ปีที่ผ่านมา
อย่างไรก็ตามใช่ว่าความพยายามในการผลักดันนโยบาย Make in India จะราบรื่นและประสบความสำเร็จเสียหมด เพราะช่วงเวลาเพียง 10 ปี กับการปฏิรูปโครงสร้างเศรษฐกิจของประเทศนั้นยังถือว่าเป็นช่วงเวลาที่น้อยมาก ฉะนั้นจึงเป็นเรื่องปกติที่ยังคงมีอุปสรรคและความท้าทายอีกมากที่ Make in India ต้องก้าวข้าม
อุปสรรคมากมายที่ ‘Make in India’ ต้องก้าวข้าม
แม้ว่า Make in India จะประสบความสำเร็จในการดึงดูดนักลงทุนจากต่างประเทศ และช่วยส่งเสริมให้เกิดการยกเครื่องระบบภาษีภายในประเทศ อย่างไรก็ตาม นโยบายนี้ยังคงเผชิญกับความท้าทายหลายด้านเพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์ในการเป็นผู้เล่นที่แข่งขันได้ในอุตสาหกรรมการผลิตระดับโลก ยิ่งเมื่อทบทวนย้อนไปที่ 4 เสาหลักที่อินเดียต้องการพัฒนาแบบรอบด้านด้วยแล้ว เรายิ่งพบว่าอินเดียยังมีอุปสรรคอีกมากที่ต้องก้าวข้ามไปให้ได้
หนึ่งในประเด็นสำคัญที่ยังคงเป็นปัญหาใหญ่และสร้างความยุ่งยากให้กับนักลงทุนจากภายนอก คือ “ความง่ายในการดำเนินธุรกิจ” แม้อินเดียจะพยายามกำหนดให้เป็นเป้าหมายแรกๆ ในการแก้ไขปัญหา แต่ปัจจุบันนักลงทุนยังต้องดำเนินการและเดินเรื่องทางเอกสารมากมายในหลากหลายหน่วยงาน ที่หลายครั้งไม่มีแนวปฏิบัติที่ชัดเจน และขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของหน่วยงานราชการต่างๆ ในการดำเนินงาน
ยิ่งไปกว่านั้น การทำงานของหน่วยงานรัฐบาลสหภาพและรัฐบาลระดับรัฐยังไม่มีความสอดคล้องกัน เพราะบางครั้งรัฐบาลระดับประเทศกับระดับรัฐอยู่คนละพรรคกัน และมีนโยบายทางเศรษฐกิจที่แตกต่างกัน นี่จึงกลายเป็นอุปสรรคและความยุ่งยากในการเข้ามาลงทุนในอินเดีย
เช่นเดียวกันกับการพัฒนาทักษะฝีมือแรงงาน และการลงทุนวิจัยและพัฒนา ที่อินเดียยังคงทำได้ไม่ดีนักเมื่อเปรียบเทียบกับหลายประเทศที่เป็นคู่แข่งสำคัญ โดยเฉพาะประเทศจีนที่อินเดียหมายมั่นจะเข้าไปแทนที่การเป็นโรงงานของโลก ในปัจจุบันจีนสามารถผลิตแรงงานทักษะสูงที่จบการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีได้เกือบสองเท่าของอินเดีย ในขณะเดียวกันการลงทุนด้านวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของจีนคิดเป็นร้อยละ 2 ของจีดีพี ในขณะที่อินเดียอยู่ที่ร้อยละ 0.7 เท่านั้น ปัจจัยเหล่านี้ส่งผลให้ธุรกิจและอุตสาหกรรมที่ต้องการแรงงานทักษะสูงยังคงตัดสินใจไม่เข้าไปลงทุนในอินเดีย และยังเลือกที่จะคงฐานการผลิตไว้ในประเทศจีน ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งความท้าทายสำคัญของอินเดียในอนาคต
อีกหนึ่งความท้าทายใหญ่ของอินเดียในการผลักดัน Make in India คือการสร้างสมดุลระหว่างการพัฒนาเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม ซึ่งกำลังเป็นปัจจัยใหม่ที่เข้ามากดดันให้ประเทศพัฒนาแล้วต้องยกเครื่องระบบการผลิตให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากยิ่งขึ้น ในขณะเดียวกันรัฐบาลก็ต้องวางมาตรการมากมายเพื่อลดการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอน สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นปัจจัยที่ส่งผลเชิงบวก (โอกาสในการเป็นฐานอุตสาหกรรมสีเขียว) และเชิงลบ (ต้นทุนจำนวนมากในการยกเครื่องระบบอุตสาหกรรมให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม) ต่อการส่งเสริมการลงทุนของอินเดีย ปัจจุบันอินเดียยังทำได้ไม่ดีเท่าที่ควรเพราะระบบพลังงานจำนวนมากยังคงพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิลอยู่
ดังนั้น เมื่อมองในภาพรวมของความพยายามเพื่อผลักดัน Make in India ตลอดเกือบ 10 ปีที่ผ่านมา ข้อมูลสะท้อนให้เห็นว่าอินเดียไม่ได้กลายเป็นฐานการผลิตที่สำคัญของโลกอย่างมีนัยสำคัญนัก เพราะส่วนแบ่งการผลิตทั่วโลก (Share of Global Manufacturing) ของอินเดียยังอยู่ที่ระดับร้อยละ 2-3 เช่นเดียวกับช่วงก่อนมีนโยบายนี้ ฉะนั้นความฝันของอินเดียที่จะเป็นแหล่งผลิตสินค้าที่สำคัญของโลกนั้นยังคงมีเส้นทางอีกยาวไกลในการก้าวเดิน
ลงทุนในอินเดียต้องไม่ถูกหลอกด้วยคำว่า “เศรษฐกิจขนาดใหญ่ การเติบโตสูง และประชากรมาก”
ที่เขียนมาทั้งหมดข้างต้นนี้ต้องการสะท้อนให้เห็นว่า แม้หลายปีที่ผ่านมาอินเดียภายใต้การส่งเสริมนโยบาย Make in India จะสามารถสร้างตัวเลขบ่งชี้ทางเศรษฐกิจบางส่วนที่ค่อนข้างสวยงามและมีความต่อเนื่อง จนเป็นที่หมายปองของของนักธุรกิจจากภายนอกประเทศ เพราะนอกจากอินเดียจะมีเศรษฐกิจที่เติบโตอย่างร้อนแรงและต่อเนื่องแล้ว ต้องยอมรับว่าอินเดียมีขนาดเศรษฐกิจที่ค่อนข้างใหญ่ และมีประชากรมาก ซึ่งนั่นหมายถึงกำลังซื้อที่มีมหาศาล
ปัจจัยเหล่านี้ล้วนกลายเป็นคำชี้ชวนสำคัญของรัฐบาลอินเดียที่โฆษณาให้บรรษัทข้ามชาติทั้งหลายเข้ามาลงทุนภายในประเทศ ก่อนที่บรรษัทเหล่านั้นจะต้องเผชิญกับความเป็นจริงมากมายที่ว่าการดำเนินธุรกิจในอินเดียไม่ได้ง่าย และในบางครั้งอาจไม่คุ้มค่าด้วยซ้ำที่จะแลกกับคำโปรยสวยหรูอย่าง “เศรษฐกิจขนาดใหญ่ การเติบโตสูง และประชากรมาก” เพราะรัฐบาลอินเดียคงไม่มานั่งบอกว่าก่อนเข้ามาลงทุนคุณต้องเผชิญกับระบบราชการที่แสนวุ่นวายและซับซ้อนในการเดินเอกสาร นี่ยังไม่นับรวมการทุจริตมากมายที่ยังคงเป็นปัญหาอยู่ในอินเดีย
ยิ่งไปกว่านั้นรัฐบาลอินเดียเองก็คงไม่มาอธิบายว่า เมื่อเข้ามาในตลาดของอินเดียแล้ว คุณต้องเผชิญกับเจ้าตลาดยักษ์ใหญ่มากมาย ที่ครองสัดส่วนอย่างมั่นคงภายในประเทศ ที่สำคัญยังมีสายสัมพันธ์ทั้งทางการเมืองและเศรษฐกิจที่ดีกับชนชั้นนำและนักการเมืองคนสำคัญของอินเดีย จนบริษัทสัญชาติอินเดียเหล่านี้ได้รับความช่วยเหลือทั้งทางตรงและทางอ้อมจากรัฐบาลผ่านนโยบายต่างๆ อยู่เนืองๆ นั่นทำให้การแข่งขันไม่ได้เท่าเทียมตั้งแต่ต้น ความอยู่รอดของบรรษัทข้ามชาติที่หลงเข้ามาในอินเดีย บางครั้งก็ต้องร่วมทุนกับบริษัทเจ้าถิ่นเหล่านี้ ไม่ก็ต้องขายกิจการให้ไปเลย
ฉะนั้นการเข้ามาลงทุนในประเทศอินเดียแม้จะมีนโยบายมากมายที่เอื้ออำนวยความสะดวกกับนักลงทุนภายนอก แต่สิ่งสำคัญคือผู้ลงทุนจำเป็นต้องศึกษาตลาดอินเดียอย่างลึกซึ้งโดยเฉพาะแนวนโยบายเศรษฐกิจและมาตรการต่างๆ โดยเฉพาะในระดับรัฐ ซึ่งถือเป็นตัวแปรสำคัญต่อการลงทุนภายในอินเดีย
ที่สำคัญผู้ลงทุนต้องรู้จักเจ้าตลาดของอินเดีย เพื่อแสวงหาความต่างของธุรกิจตัวเองในการเจาะตลาดสินค้าเฉพาะเหล่านั้น นอกจากนี้ผู้ลงทุนควรเข้าใจพฤติกรรมการบริโภคของคนอินเดียด้วย โดยต้องตั้งสมมติฐานไว้เสมอว่าแม้จะอยู่ในประเทศอินเดียเหมือนกัน แต่พฤติกรรมของผู้คนแต่ละพื้นที่นั้นไม่เหมือนกัน การวิเคราะห์ตลาดจึงยิ่งสำคัญเป็นอย่างยิ่ง
สุดท้ายนี้ แม้ว่านโยบาย Make in India จะเปิดโอกาสให้นักลงทุนภายนอกประเทศรวมถึงนักลงทุนชาวไทยในการเข้าไปเจาะตลาดอินเดีย แต่นโยบายนี้ยังมีอีกหลายประเด็นที่ยังจำเป็นต้องแก้ไข และในทางกลับกันก็กลายเป็นอุปสรรคใหญ่ของนักลงทุนภายนอก เพราะมีบรรษัทข้ามชาติจำนวนไม่น้อยเลยที่ต้องไปถูกฝังกลบอยู่ในตลาดอินเดีย ทั้งถอนทุนกลับมาไม่ได้ ถูกกลืนบริษัท หรือแม้กระทั่งขาดทุนสะสมเป็นจำนวนมาก ฉะนั้นวลีที่ว่า “การลงทุนมีความเสี่ยง ผู้ลงทุนควรศึกษาข้อมูลก่อนการตัดสินใจลงทุน” ยังคงใช้ได้ดีเยี่ยมกับอินเดีย
อ้างอิง
Allison, G. (2023, June 24). Will India Surpass China to Become the Next Superpower? https://foreignpolicy.com/2023/06/24/india-china-biden-modi-summit-great-power-competition-economic-growth/
Chaudhary, M., Sodani, P. R., & Das, S. (2020). Effect of COVID-19 on Economy in India: Some Reflections for Policy and Programme. Journal of Health Management, 22(2), 169–180. https://doi.org/10.1177/0972063420935541
Chenoy, D., Ghosh, S. M., & Shukla, S. K. (2019). Skill development for accelerating the manufacturing sector: the role of ‘new-age’ skills for ‘Make in India.’ International Journal of Training Research, 17(sup1), 112–130. https://doi.org/10.1080/14480220.2019.1639294
Goswami, M., & Daultani, Y. (2022). Make-in-India and Industry 4.0: technology readiness of select firms, barriers and socio-technical implications. The TQM Journal, 34(6), 1485–1505. https://doi.org/10.1108/TQM-06-2021-0179
เรื่อง: ศุภวิชญ์ แก้วคูนอก
