fbpx
กุ๊งกิ๊งในเกลียวคลื่น (Photo essay)

กุ๊งกิ๊งในเกลียวคลื่น (Photo essay)

ธิติ มีแต้ม เรื่องและภาพ

ไม่ใช่ว่าทุกสิ่งทุกอย่างในท้องทะเลจะเสกคาถาเรียกมาอย่างง่ายหมือนพระสังข์เรียกปลา สัตว์น้ำบางชนิดก็อาจต้องรู้พฤติกรรม รู้ใจมันว่าอาศัยอยู่ในระดับน้ำแค่ไหน คลื่นลมแบบไหน ชอบโซนปะการังหรือชอบโซนดินทราย

ชาวประมงแห่งบ้านพังสาย ต.กระดังงา อ.สทิงพระ จ.สงขลา หนึ่งในเครือข่ายสมาคมสมาพันธ์ชาวประมงพื้นบ้านแห่งประเทศไทย ไม่มีคาถาพระสังข์หรอก แต่พวกเขาน่าจะรู้พฤติกรรมพวกมัน ไม่เช่นนั้นจะเรียกชาวประมงได้อย่างไร

แต่ชาวประมงก็มีหลายประเภท ผมเข้าใจง่ายๆ ว่ามีประเภทกวาดต้อนกับประเภทซุ่มเงียบ

ผมคิดว่าพวกเขาที่นี่เป็นประเภทหลัง ซุ่มเงียบอย่างเคารพท้องทะเล ไม่บุ่มบ่าม ปลาทุกตัวที่จับคือการเลือกจับ ไม่ใช่กวาดต้อนเอาทั้งหมด ที่สำคัญคือเคารพอนาคตของคนรุ่นต่อไปที่จะได้มีกิน

เรือลำเล็กนั่งได้ไม่เกินสองคนพาผมออกนอกฝั่งไปตั้งแต่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น เป้าหมายของชายหาปลาแห่งบ้านพังสายอยู่ที่ ‘กุ๊งกิ๊ง’ กลางทะเลห่างจากฝั่งราว 1 กิโลเมตร

ฟังชื่อดูน่ารัก นี่มันคือการฝ่าคลื่นไปหาปลาหรือออกงานราตรี

ฟังไม่ผิดหรอกชื่อกุ๊งกิ๊งเป็นชื่อที่เขาเรียกกันแทน ‘หมึกสาย’ (หมึกหนวดขนาดเล็กยาว 5-10 ซม.)

ประเด็นคือที่เรียกกุ๊งกิ๊งเพราะการจับหมึกสายได้นั้น เขาไม่ได้ใช้อวนหรือแหเหวี่ยงลงไป-สาวขึ้นมาแล้วจบ 

เปล่าเลยหมึกสายแต่ละตัวที่ได้มาคือต่อ 1 ขวดเครื่องดื่มชูกำลังที่มัดกับเชือกราวๆ 100-200 ขวด แล้วแต่สรรพกำลังของชาวประมง เรียงต่อกันไปตามความยาวของเชือก เฉลี่ยอยู่ที่ 100-200 เมตร ก่อนหย่อนวางลงไปใต้ทะเลและรอคอยการจับวันต่อวัน

เสียงกุ๊งกิ๊งที่ได้ยินคือเสียงขวดที่กระทบกันดังกุ๊งกิ๊ง แต่ก่อนหน้าจะเปลี่ยนมาใช้ขวดแก้วนี้พวกเขาเคยใช้เปลือกหอยสังข์แทน แต่ปัจจุบันหอยสังข์น้อยลง แต่ขยะขวดแก้วกับเพิ่มมากขึ้น ก็ถือเสียว่ารีไซเคิลขยะมาเป็นเครื่องมือประมงเสียให้รู้แล้วรู้รอดไป

หมึกสายชอบมุดหาสัตว์น้ำตัวเล็กที่อยู่ตามซอกหลืบ สอดคล้องกับขวดกุ๊งกิ๊งที่ตูดขวดถูกเจาะไว้เพื่อให้พวกมันเข้าไปหาอาหารและนอนค้างอยู่ในนั้น รอคอยชาวประมงมาเก็บไป

นอกจากรู้พฤติกรรมแล้ว การเข้าใจหลักการทางวิทยาศาสตร์ย่อมนำไปสู่ภูมิปัญญา 

มีภูมิปัญญา แต่ไม่ได้แปลว่าการหาปลาจะได้ดั่งใจทุกครั้ง บางวันก็เจอกุ๊งกิ๊งอยู่ทุกขวด บางวันเจอครึ่งเดียว บางวันแทบไม่เจอเลย 

หมึกสายไม่ชอบคลื่นแรง ถ้าฝนฟ้าทำท่าตั้งเค้า อาจแปลว่ามื้อของวันนี้ต้องผลัดออกไป หวังว่าพรุ่งนี้คงมีใหม่

เป็นไปอย่างซุ่มเงียบและรอคอย เหมือนสไนเปอร์ย่อมเคารพตัวเอง ไม่ใจร้อนใช้ปืนกลกราดยิงทิ้งๆ ขว้างๆ 

เรือเล็กกลับเข้าฝั่งหลังออกไปสาวกุ๊งกิ๊งขึ้นจากทะเลอยู่ราว 2 ชั่วโมง ชายหาปลาได้หมึกสายมาราวๆ 5 กิโลฯ เขาขายได้กิโลฯ ละ 100 บาท ก่อนที่จะมีพ่อค้ามารับซื้อต่อไปและปลายทางของมันอาจเป็นเมนูชาบูหม้อไฟทะเลอะไรซักอย่าง 

แต่นั่นไม่ใช่ประเด็น เมื่อใคร่ครวญดูวิถีของชาวประมงแห่งบ้านพังสายแล้วประเด็นคือไม่ได้อยู่ที่ชายหาปลาจะทำมากได้มาก ทำน้อยได้น้อย หรือขยันเข้าไว้ไม่อดตาย แบบที่ผู้หลักผู้ใหญ่ผู้กุมอำนาจนโยบายต่างสอนสั่ง

ตราบใดที่ปลาน้อยลงเพราะถูกประมงประเภทแรกกอบโกยเอาไปหมดตั้งแต่ลูกปลาตัวเล็กตัวน้อยน้อย เช่นนั้นแล้วทำมากได้น้อยก็อาจดูจะจริงกับท้องทะเลสงขลาในวินาทีนี้มากกว่า

เว้นเสียแต่ว่าปลาที่จับนั้นมีโอกาสได้โตพอๆ กับใจที่เติบโตเหมือนชาวประมงแห่งบ้านพังสาย.

1. แสงแรกของวันบอกให้ชาวประมงเตรียมตัวออกทะเล เหมือนเรือลำน้อยที่หันหัวรอออกจากฝั่ง

2. เด็กน้อยและผู้เฒ่าต่างซึมซับสัมผัสวิถีการออกหาปลาแต่เช้าตรู่พร้อมกัน

3. เจริญ พฤกษชาติ ชายหาปลาแห่งบ้านพังสาย สมาชิกสมาคมสมาพันธ์ชาวประมงพื้นบ้านแห่งประเทศไทย ถือหางเสือเครื่องเรือโต้คลื่นลม

4. ‘กุ๊งกิ๊ง’ ยาวกว่า 200 เมตร ค่อยถูกสาวขึ้นมาเพื่อหาหมึกสายที่เข้ามาติดกับ

5. หมึกสายขนาดพอดีคำ ปรากฏตัวหลังเข้าไปซ่อนอยู่ในขวดรอให้ชาวประมงมาจับไป

6. ชาวประมงร่อนหมึกสายในตระกร้าล้างน้ำ เพื่อให้หมึกดำที่มันปล่อยออกมาตอนตกใจหายไป ก่อนจะนำไปแช่น้ำแข็ง

7. “บางวันได้มาก บางวันได้น้อย บางวันไม่ได้เลย” นี่เป็นสัจจะข้อต้นๆ ของชาวประมงพื้นบ้านที่ต่างระลึกรู้ร่วมกัน

8. ความยาวของ ‘กุ๊งกิ๊ง’ ขึ้นอยู่กับชาวประมงต้องการวางมันในระดับน้ำที่ลึกแค่ไหน แต่ส่วนใหญ่เฉลี่ยอยู่ที่ราวๆ 100-200 เมตร

9. ‘กุ๊งกิ๊ง’ ถูกเก็บเป็นระเบียบเรียบร้อยในลังพลาสติก เพื่อรอชาวประมงนำไปหย่อนลงในทะเล

10. ชาวประมงนำเรือขึ้นจอดบนชายหาด โดยหันหัวออกทะเลเพื่อรอออกหาปลาในวันต่อไป

11. ถ้าลมเลมันเย็นดี แดดไม่ร้อนเกินไป การนอนริมหาดโดยมีอวนต่างเตียงก็เป็นเรื่องที่ไม่เลวร้ายนัก

12. โรงเก็บอวน ซ่อมอวน ที่บ้านพังสาย มีคนหนุ่มนอนเฝ้าเสมอ

13. ที่บ้านพังสาย เป็นหมู่บ้านพหุวัฒนธรรม ชาวประมงที่นี่มีทั้งชาวพุทธและมุสลิม

14. มัสยิดนุดรุษดีน ส่งเสียงอาซานขับขานไปทั่วบริเวณ ที่นี่เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวมุสลิมแห่งบ้านพังสาย

วันศุกร์ของชาวประมงแห่งบ้านพังสาย มักไม่ออกเรือกันในช่วงกลางวัน เนื่องจากเป็นวันละหมาดใหญ่ เพราะฉะนั้นถ้า

15. วันศุกร์ของชาวประมงแห่งบ้านพังสาย มักไม่ออกเรือกันในช่วงกลางวัน เนื่องจากเป็นวันละหมาดใหญ่ เพราะฉะนั้นถ้าพวกเขาไม่ได้อยู่ในเรือ ก็จะมาที่มัสยิด

เรือประมงพื้นบ้านจอดลอยลำอยู่ในทะเลกลางแดดเที่ยง อีกไม่กี่ชั่วโมง มันก็จะพาชายหาปลาออกไปสู่ท้องทะเล เผชิญกับความเป็นจริง

16. เรือประมงพื้นบ้านจอดลอยลำอยู่ในทะเลกลางแดดเที่ยง อีกไม่กี่ชั่วโมง มันก็จะพาชายหาปลาออกไปสู่ท้องทะเล เผชิญกับความเป็นจริง


ขอขอบคุณ ภาคีเครือข่ายภาคประชาสังคมเพื่ออาหารทะเลที่เป็นธรรมและยั่งยืน

MOST READ

Spotlights

14 Aug 2018

เปิดตา ‘ตีหม้อ’ – สำรวจตลาดโสเภณีคลองหลอด

ปาณิส โพธิ์ศรีวังชัย พาไปสำรวจ ‘คลองหลอด’ แหล่งค้าประเวณีใจกลางย่านเมืองเก่า เปิดปูมหลังชีวิตหญิงค้าบริการ พร้อมตีแผ่แง่มุมเทาๆ ของอาชีพนี้ที่ถูกซุกไว้ใต้พรมมาเนิ่นนาน

ปาณิส โพธิ์ศรีวังชัย

14 Aug 2018

Social Issues

9 Oct 2023

เด็กจุฬาฯ รวยกว่าคนทั้งประเทศจริงไหม?

ร่วมหาคำตอบจากคำพูดที่ว่า “เด็กจุฬาฯ เป็นเด็กบ้านรวย” ผ่านแบบสำรวจฐานะทางเศรษฐกิจ สังคม และความเหลื่อมล้ำ ในนิสิตจุฬาฯ ปี 1 ปีการศึกษา 2566

เนติวิทย์ โชติภัทร์ไพศาล

9 Oct 2023

Social Issues

5 Jan 2023

คู่มือ ‘ขายวิญญาณ’ เพื่อตำแหน่งวิชาการในมหาวิทยาลัย

สมชาย ปรีชาศิลปกุล เขียนถึง 4 ประเด็นที่พึงตระหนักของผู้ขอตำแหน่งวิชาการ จากประสบการณ์มากกว่าทศวรรษในกระบวนการขอตำแหน่งทางวิชาการในสถาบันการศึกษา

สมชาย ปรีชาศิลปกุล

5 Jan 2023

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว และสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวเองได้ของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

Privacy Preferences

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

Allow All
Manage Consent Preferences
  • Always Active

Save