ถ้าเรานั่งไทม์แมชชีนย้อนเวลาไปในคาบวิชาศิลปะช่วงประถม นอกจากภาพทุ่งนาที่มีดวงอาทิตย์ครึ่งดวงหลบอยู่หลังภูเขาสองลูกแล้ว ภาพครอบครัวก็เป็นหนึ่งในความ ‘คลาสสิก’ ที่เด็กทุกคนต้องเคยวาด

ภาพพ่อแม่ลูกจูงมือกัน มีลูกอยู่ตรงกลางเป็นกล่องดวงใจ ใบหน้าทุกคนมีรอยยิ้มและเชื่อมสัมพันธ์ด้วยมือที่ประสานกันแน่นแฟ้น กลายเป็นภาพที่เราเห็นจนชินตาเมื่อโจทย์คือภาพวาดครอบครัว

แต่ในความจริง ไม่ใช่เด็กทุกคนที่มีพ่อแม่คอยเดินจูงมือ ไม่ใช่ผู้หญิงทุกคนที่มีคู่ครองเป็นผู้ชาย และไม่ใช่ผู้ชายทุกคนที่มีผู้หญิงช่วยเลี้ยงลูก ฯลฯ ความสัมพันธ์ของมนุษย์นั้นหลากหลาย และความหมายของครอบครัวก็ยากที่จะนิยาม

ครอบครัวถูกนับให้เป็นสถาบันที่สำคัญของประเทศ ถูกยกเป็นหน่วยเล็กที่สุดของสังคมที่เป็นรากฐานของผู้คน ถูกคาดหวังให้เป็นพื้นที่ฟูมฟักให้เด็กเติบโตขึ้นมาเป็นคนดีของสังคม ดังนั้นการจะพัฒนาคนจึงต้องพัฒนาครอบครัวให้สมบูรณ์ก่อน แต่คำถามสำคัญก็คือ ครอบครัวที่สมบูรณ์คืออะไร

พ่อแม่ลูกที่อยู่กันในบ้านหลังใหญ่ มีพื้นที่สวนหน้าบ้านให้วิ่งเล่นกับหมาพันธุ์ดี อยู่พร้อมหน้าพร้อมตาในทุกมื้ออาหาร และมีเวลาออกไปเที่ยวต่างจังหวัดบ้างในวันหยุด อย่างนั้นใช่ไหม?

แน่นอน ไม่ใช่ทุกครอบครัวที่เป็นแบบนี้ และยิ่งเปลี่ยนรูปแบบไปมาก เมื่อวิถีชีวิตของผู้คนเปลี่ยนท่ามกลางตัวเลขเศรษฐกิจและลักษณะทางสังคมที่เปลี่ยนไป ครอบครัวเกิดขึ้นหลากหลาย ทั้งครอบครัวเลี้ยงเดี่ยว ครอบครัวผู้สูงอายุที่เพิ่งมาอยู่ด้วยกันยามชรา ครอบครัวแหว่งกลาง คู่รักเพศเดียวกัน คนที่เลือกจะอยู่คนเดียว ฯลฯ ทั้งหมดนี้หากมองในกรอบของคำว่าครอบครัวสมบูรณ์ อาจจะไม่ใกล้เคียงนัก แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าเขาไม่มีสิทธิ์ที่จะมีความสุข

การมองภาพครอบครัวด้วยสายตาแบบใหม่ และการออกแบบนโยบายให้ทันความเป็นจริงจึงสำคัญ

คำว่า ‘ครอบ’ มีความหมายว่า ‘เอาของที่มีลักษณะคลุ่มๆ คล้ายขันควํ่าปิดงำไว้’  เราอยากชวนผู้อ่านยกเอาสิ่งที่ ‘ครอบครัว’ เอาไว้ แล้วขยายมุมมองไปสู่ ‘ครัวเรือน’ แบบใหม่ ที่หลากหลายจนไม่อาจนิยาม ผ่านสกู๊ป บทสัมภาษณ์ และบทความใน Spotlight ‘This is My Family’

101 ร่วมกับ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ชวนคุณร่วมค้นหาว่าอะไรคือ ‘This is My Family’ และนโยบายแบบไหนที่จะทำให้ทุกคนมีความสุขได้ไปด้วยกัน