ตั้งแต่รู้ว่าไวรัสโควิดติดกันผ่านการสัมผัส ผมคิดมาตลอดว่า หากให้เรียงลำดับอาชีพที่ได้รับผลกระทบมากที่สุดจากการระบาด sex worker คืออาชีพแรกที่ผมนึกถึง เพราะไม่มีงานประเภทไหนที่ต้องสัมผัสล้ำลึกเท่างานบริการทางเพศอีกแล้ว แต่แปลกว่ามีคนพูดถึงคนกลุ่มนี้น้อยเหลือเกิน ทั้งๆ ที่หลายครั้ง พวกเขาก็มีส่วนร่วมในการระบาด ทั้งรู้หรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์ก็ตาม
1
ตลอดระยะเวลาวิวัฒนาการของมนุษย์ การสมสู่ถือเป็นกิจกรรมสันทนาการที่มนุษย์โปรดปรานมากที่สุดอย่างหนึ่ง
การได้สัมผัสเนื้อต้องตัวนัวเนียกอดจูบลูบไล้ล้วนเป็นกิจกรรมทางสังคมที่ไม่ว่าศาสนาไหนก็ระบุไว้คล้ายๆ กันว่าเป็นบาป แต่ก็ดูเป็นบาปที่ทุกคนยอมเสี่ยง – มนุษย์เราก็เป็นสัตว์น่ะครับ หลายอย่างของเราก็ขับเคลื่อนด้วยสัญชาติญาณมากกว่าศีลธรรม
กระทั่งเมื่อโลกเข้าสู่ยุคศิวิไลซ์ ความเป็นเดรัจฉานของเราก็ยังคงอยู่ มากน้อยก็แล้วแต่ความสามารถในการควบคุมของสังคมนั้นๆ แต่อาชีพหนึ่งที่เก่าแก่ และไม่เคยหายไปจากแผนที่ของอาชีพยอดนิยมก็คือ sex worker หรือผู้ให้บริการทางเพศ อาชีพนี้ยังยืนหนึ่งอยู่ในอาชีพที่เก่าแก่ที่สุดในโลกอาชีพหนึ่ง ไม่ว่ายามสงบหรือโลกพบกับสงคราม ไม่ว่าในเขตหนาวหรือเขตร้อน หรือในประเทศที่ว่ากันว่ามีความสูงส่งทางศีลธรรมมากแค่ไหนก็ตาม อาชีพนี้ก็ยังคงอยู่
มีหลายปัจจัยนะครับที่ทำให้อาชีพนี้ยังอยู่
ในมุมหนึ่งอาชีพนี้ถูกมองว่าใช้ต้นทุนไม่สูง หากคุณมีรูปร่างตรงกับรสนิยมของกลุ่มลูกค้าก็หาเงินได้และได้เงินดีด้วย แต่การตีความว่าอาชีพนี้หาเงินง่ายก็อาจเป็นการตีความเพียงแค่จากเรือนร่างและอยู่ในกรอบความคิดชายเป็นใหญ่ไปเสียหน่อย เพราะหากไปถามคนที่อยู่ในอุตสาหกรรมนี้จริงๆ คุณก็จะได้คำตอบอีกแบบ เรียกได้ว่าแม้จะเป็นอาชีพเก่าแก่ มีฟังก์ชันอยู่ในสังคมชัดเจน แต่ก็ไม่มีใครอยากทำมากนัก
แต่กระนั้น ตัวเลขของคนที่ประกอบอาชีพดังกล่าวทั่วโลกตามที่สหประชาชาติเก็บข้อมูลก็มีมากกว่า 42 ล้านคน ซึ่งมากกว่าประชากรของประเทศสิงคโปร์ประมาณ 8 เท่า เรียกว่าไม่มุมใดก็มุมหนึ่งเรา ทุกคนต่างเกี่ยวโยงไปถึงอาชีพที่เก่าแก่นี้ และหลายครั้งในประวัติศาสตร์ ผู้ให้บริการทางเพศถูกกล่าวหาว่าเป็นผู้แพร่เชื้อโรคและทำให้เกิดระบาด
กรณีที่สุดคลาสสิกที่สุดก็เห็นจะเป็นการระบาดใหญ่ของซิฟิลิสในยุโรปประมาณปลายคริสต์ศตวรรษที่ 15 ซึ่งมาจากการทำสงครามระหว่างกองทัพของพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 8 แห่งฝรั่งเศสกับกรุงเนเปิลส์ (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของอิตาลี) สงครามครั้งนั้นนับว่าเป็นการพบปะ สมสู่ และมีเพศสัมพันธ์ระหว่างคนหลากหลายเชื้อชาติ ซึ่งง่ายต่อการรับเชื้อใหม่ๆ ที่ไม่คุ้นเคย โรคระบาดอย่างหนองในและซิฟิลิสจึงแพร่ระบาดอยู่ในกองทัพ ติดตามกลับไปถึงยุโรป และกระจายอย่างรวดเร็ว หรืออย่างการระบาดของโรคเอดส์ในช่วงทศวรรษ 1990 ส่วนหนึ่งนอกเหนือจากการเป็นภาพตีตราของชายรักเพศเดียวกันแล้ว การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ใช้บริการทางเพศก็ถือว่านำไปสู่กระแสระลอกสองของการระบาด หลังจากที่เราเริ่มรู้ว่าโรคนี้ไม่ได้ติดต่อกันเฉพาะในหมู่ชายรักเพศเดียวกันเท่านั้นหรือการกลับมาระบาดอีกครั้งของโรคซิฟิลิสเมื่อสองปีก่อนในยุโรป ผู้เล่นคนสำคัญในการระบาดหนีไม่พ้นผู้ให้บริการทางเพศเช่นกัน เรียกว่าเหล่า sex worker ทั้งหลายต่างตกเป็นเป้าของการโจมตีและอยู่ในความเสี่ยงแถวหน้าอยู่เสมอเมื่อพูดถึงโรคระบาด
กรณีการระบาดของโควิด-19 ก็ไม่แตกต่างกันนะครับ เท่าที่ตามข่าวคราวก็เห็นว่ารัฐบาลในหลายประเทศมีท่าทีต่อผู้ที่ทำงานในอุตสาหกรรมทางเพศในทางที่ไม่ค่อยดีนัก ไม่ว่าจะเป็นประเทศเจริญแล้วที่มีคนประกอบอาชีพนี้อย่างเปิดเผยอย่างในสหรัฐอเมริกา ในยุโรป ไปจนถึงประเทศที่ละเลยคนกลุ่มนี้ไปเลยอย่างในอินเดีย บังกลาเทศ สถานการณ์ก็ไม่แตกต่างกัน
ในทุกประเทศ sex worker ต้องพยายามดิ้นรนหาทางออกกันเอาเอง ทั้งหนีตายจากการไม่มีรายได้เนื่องจากประกอบอาชีพไม่ได้ ไปจนถึงหนีตายเพราะกลัวการติดโรคต่อแต่ก็ยังต้องทำงาน ในประเทศที่พัฒนาการของอุตสาหกรรมทางเพศค่อนข้างก้าวหน้า พบว่ามีการปรับเปลี่ยนวิธีการทำงานจากออฟไลน์มาเป็นออนไลน์มากขึ้นเช่นกัน จากการสำรวจของ Pornhub.com พบว่าโมเดลการดูหนังแบบเก็บเงิน (pay per view) เติบโตอย่างมากในช่วงที่มีการล็อคดาวน์เมื่อปลายปีที่ผ่านมา โดยประเทศที่มีคนสมัครสมาชิกมากที่สุดเป็นอันดับหนึ่งคือเดนมาร์ก
ส่วนบริการอย่าง strip chat แอพลิเคชันที่ให้บริการทางเพศในรูปแบบเสียงหรือแชทคุยเรื่องเพศก็เติบโตขึ้นอย่างมาก ในสหรัฐอเมริกาและอิตาลีถือว่าตัวเลขของผู้ใช้งานโตขึ้นชนิดก้าวกระโดด
ในสหรัฐอเมริกา อังกฤษ อิตาลี หรือออสเตรเลียเราจึงเห็น sex worker เปลี่ยนรูปแบบการทำงานจากการต้องสัมผัสถูกเนื้อต้องตัวมาสวมบทบาทเป็นนักแสดงหน้ากล้อง เป็นผู้เล่นในละครเสียง หรือเปลี่ยนตัวเองมาเป็นผู้ประกอบรายย่อยบนแพลตฟอร์มที่แฟนๆ พวกเขาใช้งาน นักแสดงหนังผู้ใหญ่หรือรวมไปถึง sex worker บางคนที่พอจะมีศักยภาพการผลิตสื่อและเข้าใจกลไกการทำงานของโลกออนไลน์ ต่างหันมาใช้บริการของทวิตเตอร์เพื่อโปรโมทตัวเอง หันมาใช้บริการ onlyfans.com เพื่อหารายได้ซึ่งพวกเขาถือว่านี่เป็น passive income แบบหนึ่งที่ทำให้พวกเขาหารายได้ในระยะยาว ปรากฏการณ์นี้กำลังเกิดขึ้นทั่วโลก
แล้วในประเทศไทยล่ะ เราเห็นการปรับ ขยับอย่างไรบ้างของคนในแวดวงนี้
2
ผมมีโอกาสคุยกับ ปรมปรีดา ปราโมท ณ อยุธยา นักวิชาการผู้ก่อตั้ง ‘Be Visible Asia’ องค์กรที่ทำงานเพื่อความเท่าเทียมกันทางเพศ และอุปนายกสมาคมฟ้าสีรุ้งแห่งประเทศไทย เธอทำงานเกี่ยวกับ sex worker ทั้งในระดับประเทศ ระดับนานาชาติ ระดับสมัครเล่นและระดับมืออาชีพ ทั้งในกลุ่ม sex worker ที่เป็นผู้หญิง สาวประเภทสองและชายรักชาย ผมถามเธอเกี่ยวกับสถานการณ์ในไทยช่วงการระบาดของโควิด-19 ว่าเธอคิดเห็นอย่างไร
“sex worker เป็นกลุ่มหนึ่งที่ได้รับผลกระทบรุนแรงไม่น้อย แต่เดิมคนกลุ่มนี้ก็ถูกผลักให้ไปอยู่ชายขอบของสังคมอยู่แล้ว ตอนนี้ก็ยิ่งถูกผลักออกไปอีก ทำให้การดิ้นรนเพื่อเอาตัวรอดก็ยิ่งต้องดิ้นแรงกว่าคนในธุรกิจอื่น และมาตรการการห้ามต่างๆ ของรัฐกระทบต่อวิถีการทำงานของคนกลุ่มนี้โดยตรง
“ก่อนอื่นเราต้องเข้าใจธรรมชาติของคนทำงานในกลุ่มอาชีพนี้ก่อนว่าเขาจะเดินทางไปมาอยู่ตลอดเวลา เรียกว่าไม่อยู่กับที่ เพราะพวกเขาจะรู้ว่าแหล่งไหน เวลาไหนที่พวกเขาจะสามารถทำงานหาเงินได้ พอเดินทางไปมาไม่ได้ก็เป็นอุปสรรคอย่างหนึ่งแล้ว พอไม่สามารถมีปฎิสัมพันธ์โดยตรงกับลูกค้า เขาก็ต้องหาอื่น ทำคลิปหรือเซ็กส์โฟนก็มี หรือหากเลี่ยงไม่ได้ต้องเจอตัว เขาก็จะมีวิธีคิดในการระมัดระวังตัวของเขา เช่น เปิดห้อง เปิดประตูห้องน้ำ หรืออะไรที่ทำให้เขารู้สึกว่า มันสามารถระบายอากาศได้
“การไม่ได้รับความช่วยเหลือ ก็ทำให้เขามีความสุ่มเสี่ยงกว่ากลุ่มอื่นที่จะติดเชื้อหรือเป็นผู้แพร่เชื้อได้ ซึ่งเราต้องเข้าใจก่อนนะคะว่า จริงๆ แล้วมันไม่ได้มีแค่โควิด-19 ที่น่าเป็นห่วง เชื้อโรคอื่นๆ ที่มากับเพศสัมพันธ์ก็ยังยังดำเนินต่อไป ฉะนั้นการกีดกันหรือหลงลืมคนกลุ่มนี้ ก็ยิ่งเสี่ยงมากขึ้นไปอีก ที่จะเกิดการอุบัติใหม่ของโรคระบาด”
“ที่น่าห่วงอีกอย่าง คือมันมีคนอีกกลุ่มที่ไม่ได้เป็น sex worker จริงๆ แต่ในสภาวะที่เขาหาเงินไม่ได้ เขาคิดว่า sex work ก็ไม่ได้แย่นี่นา หากว่าทำให้เขาหาเงินได้ มันอาจเริ่มจากทำคลิปหรืออะไรก็ตามแต่ หรือคนติดยาเสพติด แต่ไม่มีเงิน ภาวะแบบนี้ก็ทำให้เขาเข้าสู่วงจรของการเป็น sex worker ได้ง่ายขึ้นและน่าเป็นห่วง เพราะคนกลุ่มนี้อาจยังไม่มีประสบการณ์ในการดูแลตัวเอง อาจแพร่เชื้อได้ หรือหากมีปัญหาทางสุขภาพ คนกลุ่มนี้ก็จะเป็นกลุ่มที่อาจได้รับการรักษาช้าที่สุด เพราะกลัวที่จะต้องเปิดเผย”
เปรมปรีดา เล่าให้ผมฟังว่าภาคประชาสังคมเอง มีความพยายามที่จะลุกขึ้นมาช่วยเหลือ แต่กำลังในการขับเคลื่อนไม่ได้มีมากมายนัก กลุ่มอย่าง Swing ที่เคลื่อนไหวอย่างจริงจังอยู่ในช่วงแรกๆ ของการระบาดของโควิด มีการแจกจ่ายอาหารและถุงยังชีพให้กับกลุ่ม sex worker ย่านพัฒน์พงษ์ แต่ความช่วยเหลือ ก็ไม่สามารถขยายวงกว้างออกไปได้มากนัก เนื่องจากขาดทรัพยากร ทุกอย่างไม่ว่าจะเงินทุน คน และการช่วยเหลือจากภาครัฐที่ดูเหมือนว่ายังลงไปไม่ถึง
ผมคิดว่าในยามที่ทุกคนห่วงเรื่องความสะอาด พยายามฟอกขาว (hygenization) ให้ทุกอย่าง ไม่มีใครอยากพูดถึงมุมที่สกปรกที่สุดของบ้านตัวเองให้อื่นฟัง บอกตามตรงผมแทบไม่ได้ยินเรื่องความช่วยเหลืออย่างชัดเจนเท่าไหร่จากภาครัฐต่อ sex worker
ไม่ใช่เฉพาะที่ไทย เหตุการณ์นี้เป็นเหมือนกันทั่วโลก บางประเทศอย่างบราซิลหรือปากีสถาน มีข่าวคารวการทำร้ายร่างกายกันด้วย
ครับ – เราอาจอยากพูดเรื่องบุญมากกว่าบาป แม้ว่าบาปนี้จะทำให้เราลืมตาอ้าปากได้ก็ตามที
เรื่อง: เอกศาสตร์ สรรพช่าง
