เราจะอยู่กันอย่างไรในปี พ.ศ. 2565
มีการพูดถึงปัญหาเศรษฐกิจและการศึกษามากมายแล้วตามสื่อต่างๆ เป็นฉากทัศน์ที่คาดการณ์ได้และเป็นความรู้สึกร่วมกันว่าไม่มีทางออก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการอุบัติใหม่ของโอไมครอนที่ทำนายกันว่าจะระบาดมากยิ่งขึ้นหลังวันหยุดปีใหม่
ปัญหาการศึกษาของแต่ละบ้านไม่พ้นเรื่องการเรียนออนไลน์ที่บ้าน พูดง่ายๆ ว่าเด็กเกือบทุกคนจะได้เรียนที่บ้านไม่มากก็น้อย แบ่งเด็กๆ ออกเป็นกลุ่มๆ ตามฐานะการเงินของพ่อแม่ได้ดังนี้
กลุ่มที่ 1 ยากจนและมีโอกาสหลุดจากระบบการศึกษา หรือหลุดไปแล้ว
กลุ่มที่ 2 ปานกลางและเรียนโรงเรียนสามัญ อาจจะเป็นของกระทรวงศึกษาธิการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือโรงเรียนเอกชน
กลุ่มที่ 3 ฐานะการเงินดีและเรียนโรงเรียนทางเลือก หรือโรงเรียนนานาชาติ
กลุ่มที่ 4 คือบ้านเรียนหรือโฮมสคูล ซึ่งมีทั้งกลุ่มที่มีฐานะปานกลางและกลุ่มที่มีฐานะดี
ที่โต๊ะทำงานผมได้พบกับเด็กจากทั้ง 4 กลุ่มและพบผู้ปกครองจากบ้านทั้ง 4 แบบ ดูด้วยตาไม่ต้องมีทฤษฎีการศึกษาอะไรก็พบว่ากลุ่มที่ 1 และ 2 กำลังเดือดร้อนหนักที่สุด ในขณะที่กลุ่มที่ 3 และ 4 เดือดร้อนน้อยกว่าไม่นับว่าส่วนใหญ่สายป่านยาวกว่า ไม่ว่าจะเป็นสายป่านด้านการเงินที่รอได้หรือสายป่านด้านจิตใจที่เปิดกว้างกว่า
ที่น่าสนใจคือประการสุดท้าย สายป่านด้านจิตใจที่เปิดกว้างกว่า หมายความว่าอย่างไร
มีข้อสังเกตว่าผู้ปกครองบางคนมีสายป่านด้านจิตใจที่เปิดกว้าง พวกเขาดูเหมือนจะไม่เดือดเนื้อร้อนใจกับสถานการณ์โควิดและการศึกษาเท่าไรนัก สังเกตว่าผู้ปกครองกลุ่มนี้มักมีบุคลิกภาพแบบที่เรียกว่า introvert กล่าวคือสามารถมีความสุขกับตนเอง สามารถหาความสุขด้วยตัวคนเดียวได้ไม่ว่าจะเป็นการอ่านหนังสือ ดูหนัง ฟังเพลง หรือท่องเที่ยวแบบฉายเดี่ยว กล่าวคือด้วยตัวบุคลิกภาพเองที่ไม่มีความจำเป็นต้องมีเพื่อนหรือสังคมเท่าไรนัก พวกเขาผ่านวิกฤตการณ์เดลตาได้โดยไม่ยากและน่าจะผ่านวิกฤตการณ์โอไมครอนได้โดยไม่ยากนักด้วย อาจจะมีปัญหาอยู่บ้างเรื่องลูกหลานหรือคนในครอบครัวอื่นๆ ที่ชอบเข้าสังคมจะออกไปสังสรรค์แล้วเอาเชื้อมาฝาก แต่นั่นเป็นสถานการณ์ก่อนการได้วัคซีน หากผ่านสถานการณ์ก่อนวัคซีนมาได้น่าจะผ่านสถานการณ์หลังวัคซีนได้ง่ายกว่า
ปัญหาของผู้ปกครองกลุ่มนี้คือมีบางคนไม่พอใจหรือไม่มั่นใจบุคลิกภาพที่ตนเองเป็น รู้สึกว่าตนเองมิใช่คนปกติเท่าไรนัก ในขณะที่คนส่วนใหญ่มีเพื่อนฝูงมาก ชอบเฮฮา ไปสังสรรค์ แต่ตนเองไม่ชอบการใช้ชีวิตแบบนั้น ปรับตัวมิได้ ฝืนไปหลายครั้งก็ไม่มีความสุข แทนที่จะรักตนเองในแบบที่ตนเองเป็นกลับรู้สึกแปลกแยกกับตนเองไปเสีย อันที่จริงถ้าเพียงเข้าใจและยอมรับว่าทุกๆ ลักษณะนิสัยมีข้อดีและข้อเสียในตัวเองก็จะผ่านไปได้ไม่ยาก
จิตใจที่เปิดกว้างด้านการศึกษาเป็นอีกคุณลักษณะหนึ่งที่น่าสนใจ ผู้ปกครองที่มีจิตใจแบบนี้จะมีฐานะทางการเงินอย่างไรหรือส่งลูกเรียนระบบใดก็ดูจะไม่เดือดเนื้อร้อนใจเท่าไรนัก ด้วยรู้ว่าการศึกษาเป็นเรื่องรอได้ ส่วนที่รอไม่ได้มีแค่เรื่องปฏิสัมพันธ์ระหว่างเด็กๆ กับสรรพสิ่ง เรื่องง่ายๆ มีเท่านี้เอง
อีกครั้งหนึ่ง การศึกษาเป็นเรื่องรอได้ ส่วนที่รอไม่ได้มีแค่เรื่องปฏิสัมพันธ์ระหว่างเด็กๆ กับสรรพสิ่ง
กล่าวคือเมื่อโรงเรียนฟังก์ชันมิได้ ลักปิดลักเปิด ไปเรียนที่ห้องเรียนก็แบบเดิมๆ ไม่เกิดประโยชน์อะไร เรียนออนไลน์ยิ่งอาการหนักกว่าเดิม นอกจากไม่ได้อะไรแล้วยังสร้างความตึงเครียดไปจนถึงบาดหมางระหว่างพ่อแม่-ลูกซ้ำลงไปอีก ผู้ปกครองที่มีจิตใจเปิดกว้างด้านการศึกษาเหล่านี้จะไม่ใส่ใจเรื่องที่เกิดขึ้นเท่าไรนัก การไม่ไปโรงเรียนเป็นเรื่องดี การเรียนออนไลน์ที่มีประโยชน์เป็นเรื่องดี ส่วนการบ้านที่มากเกินไปหรือบทเรียนออนไลน์ที่ไม่เป็นสาระมากเกินไปผู้ปกครองกลุ่มนี้จะช่วยเด็กๆ ทำให้เสร็จโดยไม่รีรอและไม่รู้สึกผิดอะไร เพราะรู้อยู่แก่ใจว่าการบ้านที่ทำกันอยู่เป็นเรื่องเสียเวลาและเสียประโยชน์ของเด็กๆ เป็นอันมาก
เสียเวลาและเสียประโยชน์อะไร คำตอบคือเสียโอกาสปฏิสัมพันธ์กับสรรพสิ่ง
ผู้ปกครองเหล่านี้มักจะรักสันโดษและพึ่งตนเองได้ พวกเขารีบช่วยลูกทำการบ้าน เรียนออนไลน์ และแต่งการบ้านที่ไม่เป็นสาระต่อการเรียนรู้ให้เสร็จเร็วๆ แล้วใช้เวลาที่เหลืออยู่พาลูกไปพบโลกที่เป็นจริง ทั้งโลกภายนอกและโลกเสมือน
ผู้ปกครองเหล่านี้เชี่ยวชาญการไปไหนมาไหนคนเดียวอยู่แล้ว การพาลูกไปเรียนรู้ธรรมชาติที่รักษาระยะห่างได้ด้วยจึงไม่ยากอะไร หากจะไปเป็นหมู่คณะก็หากลุ่มที่พูดคุยกันรู้เรื่องทั้งเรื่องใส่หน้ากากและรักษาระยะห่าง การใช้ชีวิตร่วมกันในสถานที่โล่งเกือบตลอดเวลาไม่ว่าจะเป็นการกินอาหาร พูดคุย หรือแม้กระทั่งประชุมกลุ่ม ในทางปฏิบัติพูดง่ายๆ ว่าแยกวงกินข้าว นั่งพูดคุยในสถานที่โล่งโดยใส่หน้ากาก และไม่ประชุมในห้องแอร์ เพียงเท่านี้ชีวิตและการศึกษาของเด็กๆ ก็ไปข้างหน้าได้ จะมีปฏิสัมพันธ์กับมดแมลงหรือเพื่อนไม่กี่คน มีค่าเท่ากัน
การเรียนรู้ในโลกเสมือนของผู้ปกครองกลุ่มนี้ยิ่งง่ายเข้าไปอีก พวกเขามักปล่อยลูกลงทะเลไปเลย มีกฎกติกาเพียงข้อเดียวคือการเข้านอน นอกนั้นให้เสรีภาพในการเข้าเน็ตเพื่อเรียนรู้โลกทั้งใบได้ตามสบาย ไม่มีข้อห้ามเรื่องเกม พอร์นฮับ หรือเอ็นเอฟที พูดง่ายๆ ว่าประเด็นมิใช่อยู่ที่รู้หรือไม่รู้อะไร ประเด็นอยู่ที่การว่ายไปในทะเลเน็ตด้วยความสนุกสนาน เรียนรู้และประกอบร่างสร้างความรู้กันเอาเอง ผู้ปกครองเหล่านี้ไม่แม้กระทั่งจะกังวลว่าตัวเองไม่รู้เรื่องไอทีมากนัก เพราะหน้าที่ของตนเองมิใช่ไปแนะนำอะไร เพียงแค่รู้จักนั่งฟัง พูดคุย ซักถามเรื่องที่ตัวเองไม่เข้าใจ และเป็นกระจกสะท้อนให้แก่เด็กๆ ก็พอแล้ว ไว้ใจลูกแล้วเรื่องจะง่าย ผมพบว่าพ่อบ้านหลายคนอยู่ที่บริเวณนี้
ปัญหาจึงอาจจะเหลืออยู่ข้อเดียวดังที่พอทำนายได้ กล่าวคือผู้ปกครองควรมีเวลาให้แก่ลูกพอสมควร นั่นแปลว่างานประจำไม่รัดตัวหรือไม่ก็มีคนหนึ่งเป็นพ่อแม่ฟูลไทม์ ประเด็นนี้จะไปขึ้นอยู่กับฐานะทางการเงินอยู่ดี แต่ก็น่าประทับใจมากที่ว่าเหตุเพราะที่ทำงานส่วนใหญ่จะ WFH ดังนั้นพ่อแม่ที่ชาญฉลาดและจิตใจเปิดกว้างเหล่านี้มักจะมีกลวิธี WFH และพาลูกไปปฏิสัมพันธ์กับสรรพสิ่งได้พร้อมกันโดยไม่เสียรายได้มากมายนัก
ที่แท้แล้ว ชีวิตของพวกเราปี พ.ศ. 2565 ควรคิดอย่างไรและดำรงชีวิตกันอย่างไร
