นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ เรื่อง
น่าจะเป็นการพูดซ้ำซากอีกเมื่อพูดถึงทักษะศตวรรษที่ 21 แต่ก็จะพูดอีกจนกว่าพ่อแม่หรือครูสมัยใหม่จะเข้าใจ
โควิด-19 ฝุ่น PM 2.5 เศรษฐกิจล่ม และความรุนแรงทางการเมือง เป็นสี่เรื่องที่อยู่ล้อมรอบตัวเราทุกวันนี้ มีหลักฐานให้เห็นทนโท่ไม่ว่าจะยอมรับหรือไม่ก็ตาม อีกทั้งไม่ว่าจะเป็นพวกไหนก็ตาม
ผมเดินทางไปพักผ่อนที่กระบี่เมื่อต้นเดือนธันวาคม พ.ศ. 2563 สองวันหลังจากที่มีข่าวสตรีไทยข้ามพรมแดนธรรมชาติบริเวณท่าขี้เหล็ก-แม่สายกลับบ้านหลังจากไปทำงานที่โรงแรมแห่งหนึ่งในท่าขี้เหล็ก ประเทศพม่า เธอติดโควิดและแพร่เชื้อให้ชายชาวเชียงรายคนหนึ่งในวันต่อมา
มีชายไทยคนนี้เพียงคนเดียวที่นับเป็นสถิติของการพบเชื้อบนพื้นที่จังหวัดเชียงรายจริงๆ ส่วนคนอื่นๆ อีกนับร้อยรายเป็นการติดเชื้อในพื้นที่กักกันตรงพรมแดน แม่สาย-ท่าขี้เหล็ก ดังที่เรียกว่าการติดเชื้อใน state quarantine ซึ่งเป็นยอดเดียวกันกับที่ชาวต่างประเทศจากยุโรปถูกตรวจพบหลังจากกักตัวที่โรงแรมในกรุงเทพฯ หรือพัทยาในกรณีที่ไม่จ่ายเงิน หรือกักกันตัวในโรงแรมห้าดาวกลางสุขุมวิทถ้าจ่ายประมาณ 75,000 บาท ผมจ่ายมาแล้ว
มีหญิงไทยไม่เกิน 5 รายที่หลุดรอดพรมแดนธรรมชาติและจังหวัดเชียงรายแล้วเดินทางไปกรุงเทพมหานคร เชียงใหม่และจังหวัดอื่นๆ ที่ภาคกลาง ตัวเลขทั้งหมดมีเท่านี้เอง
แต่ความตื่นตระหนกกระจายไปทั่วประเทศอย่างรวดเร็ว มีการยกเลิกโรงแรมและที่พักในจังหวัดเชียงใหม่และเชียงรายเกือบทั้งหมดในช่วงวันหยุดยาวต้นเดือนธันวาคม ร้านขายของในสองจังหวัดภาคเหนือตอนบนเงียบเหงาวังเวง มากกว่านี้คือมีคำสั่งในหลายจังหวัดรวมทั้งหลายสำนักงานทั้งในกรุงเทพฯ และทั่วประเทศว่า ใครที่เดินทางมาที่จังหวัดเชียงรายเมื่อกลับไปจะถูกกักตัว 14 วัน และบางสำนักงานจะให้ออกจากงานหากไม่เชื่อฟัง ประโยคสุดท้ายนี้เป็นคุณพ่อคุณแม่ที่ยกเลิกการเดินทางมาฟังผมบรรยายเรื่องพัฒนาการเด็กที่จังหวัดเชียงรายบอกแก่ผมเอง
คนไทยรู้รักสามัคคีเปลี่ยนแปลงไปชั่วข้ามคืน หนังสือพิมพ์และเพจต่างๆ ประโคมยอดผู้ติดเชื้อจังหวัดเชียงรายทุกวัน และ ศบค. ก็เป็นไปกับเขาด้วย ทั้งที่ตัวเลขการติดเชื้อบนพื้นที่จังหวัดเชียงรายมีเพียง 2 คน โดยที่การติดเชื้อจากต่างประเทศมีคนเดียวคือสตรีไทยจากพม่า และการติดเชื้อในประเทศที่จังหวัดเชียงรายมีผู้ชายเพียงคนเดียวเช่นกัน ตัวเลขอีกหลายสิบคนที่เหลือไปจนถึงหลักร้อยในวันหลังเป็นการพบในโรงแรมที่อำเภอแม่สายซึ่งเป็นสถานกักกันตัวของรัฐ หรือตรวจพบทันทีที่ด่านพรมแดนด้วยการตรวจของเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ไม่มีใครหลุดรอดเลยแม้แต่คนเดียว แล้วสถานการณ์จังหวัดเชียงรายและเชียงใหม่ก็จบในเวลาก่อนถึงวันสิ้นปี
ก่อนที่วิกฤตสมุทรสาครจะเริ่มต้นไม่กี่วัน
เราปฏิเสธไม่ได้ว่าความรังเกียจนั้นมีความเกี่ยวพันกับที่สตรีไทยเหล่านี้ไปทำงานในสถานบริการบันเทิงในพม่าหลากหลายหน้าที่ มีทั้งเป็นพนักงานเสิร์ฟและขายบริการจริง ส่วนวิกฤตการณ์สมุทรสาครนั้นว่ากันว่ามีความเกี่ยวพันกับแรงงานต่างด้าวเชื้อสายพม่าด้วย อันนี้ผมไม่เห็นกับตาไม่ได้ยินกับหูจึงใช้คำว่า ‘ว่ากันว่า’ ไปก่อน
ผมและครอบครัวไปพักที่จังหวัดกระบี่ในโรงแรมห้าดาวแห่งหนึ่งเมื่อต้นเดือนธันวาคม ยังมีผู้คนพอสมควร วิกฤตโควิด 1 สงบไปนานแล้ว วิกฤตการณ์เชียงรายกำลังคุกรุ่น เวลานั้นวิกฤตโควิด 2 ยังไม่เริ่มต้นเต็มรูปแบบ ขณะยืนรอกระเป๋าที่สายพานสนามบินสุวรรณภูมิเพื่อต่อเครื่อง (ซึ่งจะถูกเทในเวลาต่อมา – นี่ก็ประสบการณ์ตรง) ผมเห็นผู้โดยสารจากจังหวัดเชียงรายนับร้อยยืนอยู่ด้วยกัน นี่นับเฉพาะไฟลท์เดียวเท่านั้น แปลว่าวันนี้วันเดียวจะมีผู้เดินทางจากจังหวัดเชียงรายกระจายไปในกรุงเทพมหานครและจังหวัดอื่นๆ นับพันคน
เมื่อไม่มีอารมณ์ร่วมเสียแล้วตัวเลขหนึ่งพันคนนี้จึงไม่มีความหมายอะไร
วัดพุทธแห่งหนึ่งติดป้ายประกาศไม่ต้อนรับผู้เดินทางมาจากจังหวัดเชียงรายแต่ก็เอาออกในเวลาต่อมาอย่างรวดเร็ว ผู้ที่ไปพบเหตุการณ์เป็นคณะครูจากจังหวัดเชียงรายที่รู้จักผมดี
โรงแรมห้าดาวที่กระบี่แห่งนี้ให้ลูกค้าสแกนอุณหภูมิ ใส่หน้ากาก และแจกถุงมือก่อนเข้าห้องอาหารเช้าทุกวัน ทุกโต๊ะรักษาระยะห่าง ทุกพื้นที่รวมทั้งที่ชายหาดส่วนตัวอันเงียบสงบนั้นไม่มีใครเดินเฉียดใคร เป็นอาทิตย์ตกที่สวยงามมากที่สุดครั้งหนึ่งในชีวิตของผมเอง ณ ชายหาดแห่งนี้ กระบี่งามนัก แต่โลกเงียบเสียจนไม่น่าเชื่อว่าจะเงียบเท่านี้ได้
คล้ายๆ ยืนอยู่ที่เดดซีครั้งไปมาซาดา
น่าเชื่อว่าจะเงียบสนิทเมื่อเกิดวิกฤตการณ์สมุทรสาคร กระบี่เป็นหนึ่งในจังหวัดเป้าหมายที่ถูกควบคุมในตอนแรก
มีวันหนึ่งผมและครอบครัวยืนรอเรือเพื่อจะไปเที่ยวเกาะ นักท่องเที่ยวกลุ่มหนึ่งแซงหน้าครอบครัวของเราขึ้นเรือหน้าตาเฉยทั้งที่มีคิวรอข้างหลังเราอยู่อีกพอสมควร คนไทยรอได้นั้นใช่แน่ แต่ศตวรรษที่ 21 ดูเหมือนจะยังเดินมาไม่ถึงที่นี่ ชั่วขณะหนึ่งที่เกิดคิดชั่วร้ายว่าถ้าตัวเองพูดออกไปว่าผมมาจากจังหวัดเชียงรายครับ น่าจะเกิดอะไรขึ้น อาศัยว่า EF พอจะมี ควบคุมตัวเองพอใช้ได้จึงปล่อยไป เพราะจะว่าไปเราก็แซงคิวกันทั่วประเทศอยู่แล้วแม้กระทั่งเรื่องวัคซีนที่จะมีมา
สำหรับเรื่องฝุ่นควัน PM 2.5 ผมขอใช้สิทธิผู้เชี่ยวชาญการสูดดมในพื้นที่เพราะได้ทำมาแล้วนับตั้งแต่ปี 2014 ถึงวันนี้รัฐทำเป็นเพียงออกประกาศ “ขอให้หลีกเลี่ยงกิจกรรมกลางแจ้ง”
โควิด เป็นความรู้พื้นฐานเรื่องสุขภาพ
ความยากจน เป็นความรู้พื้นฐานเรื่องเศรษฐกิจ
PM 2.5 เป็นความรู้พื้นฐานเรื่องสิ่งแวดล้อม
ความรังเกียจและการเข้าคิว เป็นความรู้พื้นฐานเรื่องประชาสังคมและความเป็นพลเมือง
รวมเรียกว่าความรู้พื้นฐานสำหรับศตวรรษที่ 21 ประกอบด้วย health literacy, economics literacy, environment และ civil society เรื่องเหล่านี้ไม่สามารถพัฒนาได้ด้วยการให้ลูกเรียนหนังสือ แต่ทำได้ด้วยการสร้างโรงเรียนเพื่อพัฒนาทักษะศตวรรษที่ 21 ภายใต้ข้อเท็จจริงที่ว่าเรียนหนังสือไปก็ตายเปล่า
