นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ เรื่อง
ข่าว “พบผู้ติดเชื้อที่จังหวัดเชียงราย” ให้ข้อคิดน่าเรียนรู้แก่เราหลายเรื่อง ลำพังผู้ติดเชื้อรายเดียวสามารถสร้างความเสียหายแก่เศรษฐกิจทั้งจังหวัดได้มากเพียงนี้ หากบ้านเรามีผู้ติดเชื้อวันละ 10,000-20,000 คนเหมือนที่อังกฤษ หรือวันละ 20,000-30,000 คนเหมือนที่เยอรมนี มีคนตายวันละ 100 คน คิดว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับประเทศไทย
คิดว่าเราจะได้เห็นภาพการเข้าแถวกลางลมหนาว สายฝน หรือหิมะเนื่องจากกติกาการจำกัดจำนวนคนเข้าซูเปอร์มาร์เก็ต และสามารถซื้อของได้ตามโควตาที่กำหนดให้ต่อ 1 คน อย่างที่เห็นในยุโรปหรือไม่ หรือว่าเราจะเห็นการรุมทึ้งห้างสรรพสินค้า
และถ้าวัคซีนมาถึงประเทศไทยช้า ระบบจัดสรรวัคซีนไม่เป็นธรรม มีการติดเชื้อในประเทศเพิ่มขึ้นด้วยเหตุใดก็ตาม อาการตื่นตระหนกทั่วไทยน่าจะมีมากเพียงใด
กรณีที่เกิดขึ้นสะท้อนให้เห็นการศึกษาไทยที่ฝังรากลึกมานานจนกระทั่งคนจำนวนมากขาดทักษะศตวรรษที่ 21 ที่สำคัญคือทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ (criticized thinking) ซึ่งแปลง่ายๆ ว่า ไม่เชื่อสิ่งที่เห็นหรืออ่านในทันที จะว่าไปการศึกษาไทยและรัฐไทยมีคำสั่งห้ามคิดด้วยซ้ำไป
หญิงไทยสามคนแรกมีความผิดที่ข้ามพรมแดนด้วยวิธีการที่ผิดกฎหมาย การพาดหัวข่าวสั้นๆ เพียงว่าเชียงรายพบผู้ติดเชื้อจำนวนกี่รายทุกๆ วันทำให้ผู้ที่อ่านเพียงหัวข่าวโดยไม่ดูคำอธิบายเกิดความตื่นตระหนก บริษัทห้างร้านที่ออกคำสั่งว่าจะพักงานลูกจ้าง 14 วันหรือไล่ออกทำให้สถานการณ์การท่องเที่ยวและการค้าของจังหวัดเชียงรายซบเซาอย่างรุนแรง
ผู้ประกอบการขาดรายได้ช่วงวันหยุดยาวและอาจจะขาดต่อไปจนถึงสิ้นปีเป็นเรื่องหนึ่ง ลูกจ้างของผู้ประกอบการทุกระดับและหน้าที่ขาดรายได้เป็นเรื่องชวนน้ำตาตก
หญิงไทยที่ข้ามแดนไปทำงานเพราะจำเป็นต้องไป เมื่อที่บ้านไม่มีงาน การหางานที่อื่นจึงเป็นปฏิกิริยาที่จะเกิดขึ้น ส่วนเรื่องพวกเธอไม่รักนวลสงวนตัว ไปขายตัวหากินเป็นอีกเรื่องหนึ่ง
หญิงไทยบางส่วนมิได้ไปขายตัว มีงานหลายลักษณะให้ทำได้ในโรงแรมวันจีวันที่เป็นต้นเหตุของการแพร่เชื้อ ข้อเขียนและความเห็นในคอมเมนต์ของหลายสเตตัสแสดงให้เห็นคำหยาบและคำสกปรกมากมาย เมื่อข่าวเผยแพร่ความหรูหราของโรงแรมวันจีวัน ความกักขฬะเพื่อย่ำยีคุณผู้หญิงเหล่านั้นมีมากยิ่งขึ้นไปอีก
เพราะเรามีนโยบายปิดประเทศไม่ให้แม้แต่คนไทยที่อยากกลับบ้านได้กลับบ้านโดยสะดวก หญิงไทยจึงหาทางกลับด้วยการเดินข้ามแม่น้ำซึ่งหากไปเห็นด้วยตาก็จะพบว่าบางส่วนข้ามได้ไม่ยากอะไร ตอนออกไปผิดกฎหมายตอนกลับมาก็ผิดกฎหมาย ส่วนนี้เป็นเรื่องที่ต้องดำเนินการตามกฎหมาย อย่างไรก็ตามหากเรามีนโยบายที่ดีกว่านี้ พวกเธอจะไม่ต้องเดินข้ามแม่น้ำด้วยตนเอง แต่สามารถเดินกลับทางด่านพรมแดนแล้วเข้ากักตัวได้ตั้งแต่แรก
นโยบายทำให้ผู้ติดเชื้ออยู่ที่ 0 ตลอดเวลาเป็นนโยบายสร้างความคาดหวังสูงที่ไม่เป็นจริง สร้างความตึงเครียดและผิดพลาด บ้านเราไม่สามารถอยู่กันเช่นนี้ด้วยความปกติสุขมีความเห็นใจกันและกันในยามยาก เวลามีคนป่วยเราควรเอื้อเฟื้อต่อกันกลับตั้งข้อรังเกียจกันและโกรธกันมากเกินสัดส่วนที่ควรจะโกรธ ที่สำคัญกว่าคือเราปิดประเทศจนกระทั่งเศรษฐกิจกำลังเสียหายอย่างหนักเพราะบ้านเราจำเป็นต้องพึ่งพานักท่องเที่ยวต่างประเทศ เราอยู่กันด้วยไทยเที่ยวไทยหรือคนละครึ่งไปเรื่อยๆ มิได้
หญิงไทยชุดแรกมีความผิดที่เล็ดลอดพรมแดนโดยผิดกฎหมาย นับจากนั้นหลายร้อยคนเดินผ่านด่านพรมแดนเข้าสถานกักตัวโดยสมัครใจ หลายคนมีผลเลือดเป็นบวกเข้าสู่ระบบกักตัวและรักษาที่โรงพยาบาลแม่สายหรือโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ ปฏิบัติการเหล่านี้ไม่ต่างจากที่คนไทยจากทั่วโลก คือ เอเชีย ยุโรป อเมริกา แอฟริกา และออสเตรเลียกลับไทยด้วยเครื่องบินลงที่สนามบินสุวรรณภูมิซึ่งมีผู้ติดเชื้อต่อวันมากกว่าหรือเท่ากับจำนวนหญิงไทยที่กลับจากพม่าทุกวัน ปฏิกิริยารังเกียจและหวาดกลัวต่างกันมาก ทั้งที่จำนวนผู้ติดเชื้อที่กระจัดกระจายตามโรงแรมต่างๆ หรือโรงพยาบาลต่างๆ ในกรุงเทพฯ มีมากกว่าที่เชียงใหม่หรือเชียงรายหลายเท่า
เป็นที่รู้กันว่าการขึ้นเครื่องบินเพื่อกลับบ้านจากยุโรปต้องมีใบรับรองแพทย์เพื่อยืนยันว่ามีร่างกายสมบูรณ์มากพอที่จะบินดังที่เรียกว่า fit to fly พบว่าแพทย์สัญชาติยุโรปแท้ๆ จะไม่มีใครยอมออกใบรับรองแพทย์ใบนี้ถ้าไม่ตรวจร่างกายหรือตรวจเลือดตามมาตรฐาน แต่ที่คนไทยต้องใช้ก็เป็นเพียงแค่ใบรับรองแพทย์ที่ออกโดยไม่ต้องตรวจร่างกายหรือตรวจเลือดแต่อย่างใด หลายที่คนไทยต้องเดินทางไปพบแพทย์ด้วยตนเอง หลายที่เพียงคุยกับแพทย์ทางโทรศัพท์ก็พอ คนไทยในยุโรปเสียค่าใช้จ่ายเพื่อใบรับรองแพทย์หลอกๆ นี้คนละหลายพันบาท เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของงานราชการที่ทำกันเหมือนเล่นละครซึ่งมีอยู่มากมายหลายเรื่องในบ้านเรา สิ่งที่เกิดขึ้นคือเรารู้อยู่ว่าผู้โดยสารนับร้อยที่อาศัยอยู่ด้วยกันบนเครื่องบินข้ามทวีปมากกว่าสิบชั่วโมงไม่มีใครเลยที่พูดได้ว่าปลอดเชื้ออย่างมั่นใจ
ข้อแตกต่างระหว่างหญิงไทยชุดแรกกับคนไทยบินจากยุโรปคือพวกเธอหนีการกักกันตัวซึ่งสมควรรับโทษตามกฎหมาย แต่หญิงไทยส่วนที่เหลือเข้าสู่สถานกักตัวทั้งหมดและไม่ปรากฏว่ามีผู้ติดเชื้อในชุมชนมากเท่าที่ตระหนก ความจริงแล้วมีการติดเชื้อในจังหวัดเชียงรายคนเดียว คนที่สองขึ้นเครื่องบินไปกรุงเทพฯ แล้วเดินทางต่อไปสิงห์บุรี หลังจากนี้ไม่มีอีกจนถึงวันที่เขียนต้นฉบับนี้
วิกฤตการณ์นี้เรามีการติดเชื้อในชุมชนที่ระบุได้เพียง 2 คน แต่สร้างความตื่นตระหนกและความเสียหายทางเศรษฐกิจเป็นวงกว้างได้มาก บ้านเมืองอะไรที่มีความเปราะบางเพียงนี้
เจ้าหน้าที่เฝ้าระวังพรมแดน เจ้าหน้าที่ด่าน ทำงานในสถานที่ที่มีความเสี่ยงแทนคนไทยทุกคน แพทย์ พยาบาล และบุคลากรในโรงพยาบาลทุกคนรวมทั้งครอบครัวของพวกเขากำลังรับความเสี่ยงแทนคนไทยทุกคนเช่นกัน ทั้งนี้รวมถึงท่านที่กำลังทำหน้าที่ในสถานกักตัวทุกแห่งในกรุงเทพฯ ด้วย คนเหล่านี้สมควรได้รับคำชมเชยมิใช่เพราะพวกเขาทำงานได้ดีในวิกฤตการณ์หญิงไทยกลับจากพม่าครั้งนี้ พวกเขาทำงานนี้ทุกวันอยู่แล้วตลอดระยะเวลาหนึ่งปีที่ผ่านมาโดยไม่ถอยหนีและไม่สามารถถอยหนี พวกเขามีหน้าที่และมีจริยธรรมที่ต้องทำแม้ว่าจะมีความเสี่ยงต่อตนเองและครอบครัว แค่ว่าไม่เป็นข่าว
ความยากจนในพื้นที่และนโยบายที่ผิดพลาดทำให้เกิดวิกฤตการณ์ เจ้าหน้าที่พรมแดนและเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลเป็นผู้แก้ไขวิกฤตการณ์ เชื่อได้ว่าจะมีวิกฤตการณ์ใหม่มาอีก ลำพังเรื่องพรมแดนธรรมชาติทางตะวันตกที่ยาวหลายร้อยกิโลเมตรผ่านป่าเขาเรื่องเดียวก็เป็นที่รู้กันว่าไม่สามารถวางกำลังป้องกันอย่างเข้มแข็งได้ตลอดไป พรมแดนยุโรปที่กว้างขวาง พรมแดนเม็กซิโกที่อ้างว้าง หรือพรมแดนป่าดงดิบของบ้านเรามีสภาพไม่ต่างกันนั่นคือข้ามได้ถ้าต้องการข้ามจริงๆ
ชวนให้นึกถึงหนังสือเหยื่ออธรรม Les Misérables ของวิกตอร์ อูโก ซึ่งสร้างเป็นหนังและละครเพลงเป็นที่รู้จักกันแพร่หลาย ตัวเอกคนหนึ่งชื่อฟองตีนเป็นสาวโรงงาน เธอขายเส้นผมตามด้วยขายตัวเพื่อหาเงินส่งไปให้คนที่รับเลี้ยงดูลูกสาวให้ที่ต่างเมือง เธอถูกผู้จัดการโรงงานกระทำ ถูกเพื่อนร่วมโรงงานกระทำ ถูกผู้ชายที่มาซื้อบริการกระทำ และถูกตำรวจกระทำ ทั้งหมดนี้เพราะเธอขายตัว เราสรรเสริญหนังสือเล่มนี้ จิบไวน์ดูละครเพลงเรื่องนี้ที่ลอนดอนหรือนิวยอร์ก วิจารณ์วรรณกรรมชิ้นนี้ด้วยเห็นใจฟองตีนที่น่าสงสาร
แต่เราลืมทำแบบเดียวกันกับฟองตีนอีกมากมายในบ้านเมืองของเรา
