“ซินแสโชกุน” ต้มตุ๋นสไตล์สากล

วรากรณ์ สามโกเศศ เรื่อง

“ซินแสโชกุน” ผู้ถูกจับคดีต้มตุ๋นสไตล์แม่ชม้อย หรือที่เรียกกันว่า “แชร์ลูกโซ่” ทำให้ คำว่า “โชกุน” และ “ซินแส” เสียหาย สิ่งที่ “ซินแสโชกุน” ผู้เปลี่ยนชื่อและนามสกุลถึง 10 ครั้งทำนั้น แท้จริงแล้วมิได้มีอะไรใหม่เลย รูปแบบต้มตุ๋นเป็นไปดังที่สากลเขาทำกัน และเลวเท่าเทียมกันเพราะทำให้คนอื่นเจ็บปวดจากความสูญเสีย

​“โชกุน” คือตำแหน่งหัวหน้าขุนศึกซึ่งยึดอำนาจจากจักรพรรดิโดยสืบสานอำนาจกันนานถึงกว่า 700 ปี โดยมีซามูไรผู้ยึดถือหลักธรรมอย่างเคร่งครัดสนับสนุน ส่วน “ซินแส” นั้นเป็นภาษาจีน ตรงกับคำว่า “เซนเซ” ในภาษาญี่ปุ่น ซึ่งหมายถึง “ครู” เมื่อรวมกันเป็น “ซินแสโชกุน” จึงส่อความสูงส่ง ซึ่งต่างจากความเป็นจริงอย่างสิ้นเชิง

​วิธีการต้มตุ๋นก็คือหลอกให้เหยื่อตายใจว่าเป็นคนน่าเชื่อถือ ร่ำรวยขนาดเป็นเจ้าของเครื่องบิน แต่งตัวดีมีเครื่องประดับพราวพรายเช่นเดียวกับสมุนทั้งหลาย และชวนให้เอาเงินมาลงทุนโดยให้ผลตอบแทนสูงมาก (ได้เฉพาะกลุ่มคนแรกๆ) สมุนทั้งหลายก็แตกลูกกันลงไปเป็นชั้นๆ เพื่อหาเหยื่อ เหมือนขายตรง จนเงินไหลบ่าเข้ากระเป๋า เพราะเหยื่อเห็นเพื่อนได้ “ดอก” สูงมากก็เลยแห่ตามกัน เมื่อได้เงินมากพอก็หายตัวไปเพราะไม่สามารถให้ผลตอบแทนสูงขนาดนั้นแก่ทุกคนได้ เพราะจริงๆ แล้วก็ไม่ได้เอาไปลงทุนทำอะไร คนลงทุนอย่าว่าแต่จะเห็น “ดอก” เลย ทั้ง “ต้น” และ “ใบ” ก็ไม่มีให้เห็น

​ในกรณีของโชกุนทำแตกต่างออกไปเล็กน้อย คือบอกว่าให้เอาเงินมาลงทุนคนละ 9,000 กว่าบาท แถมจะให้ไปเที่ยวญี่ปุ่นเหมือนคนกลุ่มแรกที่ได้ไปจริงๆ ในราคาเดียวกัน บรรดาสมุนก็แตกลูกกันไปชักชวนด้วยราคาที่แตกต่างกัน (ผลต่างก็เข้ากระเป๋าตัวเอง) สิ่งที่ “โชกุน” ทำก็คือ กะฟันหนเดียวแล้วหายตัวไปเลย ไม่เอาเงินมาตอบแทนเป็น “ดอก” สูง และหลอกกันให้ยืดยาว ดังนั้น เหยื่อผู้อยากไปญี่ปุ่นทั้งหลายก็เลยค้างเก้อที่สนามบินรวมกว่า 1,400 ราย

​ไม่ว่าจะแบบยืดยาวหรือฟันหนเดียวก็เข้าหรอบเดียวกันกับสิ่งที่ทำกันทั่วโลก ดังมีชื่อเรียกว่า “Ponzi Scheme” หรือ “วิธีการแบบ Ponzi” เช่น แชร์แม่ชม้อย แม่นกแก้ว ยูฟัน (น่าจะเป็น we ฟัน you) และอีกหลายบริษัทในยุคดอกเบี้ยต่ำนี้ ในประเทศจีนก็มีมากโดยอาศัย internet finance คือ หลอกให้โอนเงินกันทางอินเทอร์เน็ตมาลงทุน “ดอก” สูง จนประธานาธิบดี สี จิ้นผิง ต้องออกกฎหลายข้อมากำกับควบคุมเมื่อหลายเดือนก่อน

​คดี Ponzi ที่ดังที่สุดคือคดี Bernard Madoff นักการเงิน ที่ปรึกษาการเงินคนดังของ Wall Street ขนาดเคยเป็น Chairman ของ NASDAQ (ตลาดหุ้นของบริษัทไฮเท็ค) ซึ่งถูกจับในปี 2008 ถูกลงโทษติดคุก 150 ปี และถูกปรับ 17,179 ล้านเหรียญสหรัฐ (ประมาณกว่า 600,000 ล้านบาท)

​วิธีการต้มตุ๋นของเขาก็คือ Ponzi Scheme ซึ่งมีขนาดใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์สหรัฐอเมริกา คนที่บอกให้ทางการมาจับก็คือลูกชายสองคนของเขาคือ Mark และ Andrew เมื่อพ่อสารภาพว่ากำลังต้มตุ๋น อีกสองปี Mark ก็ผูกคอตาย และ Andrew เป็นมะเร็งตายตามในอีกสี่ปีต่อมา

ชื่อ Ponzi Scheme นี้มีที่มา ​ผู้เขียนเคยเล่าไว้เมื่อหลายปีก่อน ขอนำมาเล่าให้อ่านกันอีกครั้งหนึ่ง

Charles Ponzi ผู้เป็นที่มาแห่งชื่อ Ponzi เป็นคนอิตาลีโดยกำเนิด อพยพมาสหรัฐอเมริกาในปี 1903 เขามาจากครอบครัวมีฐานะของเมือง Parma ในอิตาลี เคยร่ำเรียนใน University of Rome La Sapienza 4 ปี แต่ไม่จบเพราะเอาแต่สนุกสนาน

​Ponzi มาถึงสหรัฐอเมริกาด้วยเงินในกระเป๋าเพียง 2.50 เหรียญสหรัฐ เขาทำงานหลายอย่าง เป็นทั้งคนล้างจานและพนักงานเสิร์ฟอาหาร

ในปี 1907 เขาย้ายไปเมือง Montreal ในรัฐ Quebec ประเทศแคนาดา ทำงานเป็นผู้ช่วยเทลเลอร์ของธนาคารเปิดใหม่ ที่นี่เองเขาได้เห็นเจ้าของธนาคารจ่ายดอกเบี้ยเงินฝากสูงกว่าที่อื่น ถึงแม้ธนาคารอยู่ในฐานะง่อนแง่นเพราะมีหนี้เสียในอสังหาริมทรัพย์มาก เขายังเห็นการเอาเงินฝากใหม่มาจ่ายเป็นดอกเบี้ยเงินฝากให้อีกบัญชีหนึ่ง และเมื่อถึงจุดหนึ่งเจ้าของก็เชิดเงินหายไป

​Ponzi ทนลำบากอยู่ในแคนาดาพักหนึ่งก็คิดหาเงินโดยปลอมลายมือเซ็นเช็คของเจ้าของธุรกิจที่เป็นลูกค้าเก่าของธนาคาร เขาติดคุกอยู่ 3 ปี เมื่อออกมาก็ตัดสินใจกลับอเมริกาและก็ไปติดคุกอีก 2 ปี เนื่องจากร่วมกับพรรคพวกแอบลักลอบขนคนเข้าประเทศอย่างผิดกฎหมาย ในคุกเขาได้เรียนรู้วิธีหาเงินจากนักธุรกิจใหญ่ของ Wall Street คนหนึ่ง

​เมื่อออกมาจากคุก Ponzi ก็เกิดไอเดียที่จะหาเงินเข้ากระเป๋าง่ายๆ และได้ผลตอบแทนสูงมากด้วย Ponzi Scheme

​เขาจ้างเอเย่นต์ระดมเงินทุนให้ เงินก็ไหลเข้าราวสายน้ำ ผู้คนบ้าคลั่งเพราะเขาจ่ายเงินได้จริงๆ ในช่วงจุดสูงสุดในปี 1920 เงินไหลเข้าวันละ 250,000 เหรียญสหรัฐ Ponzi ร่ำรวยมากในเวลาเพียง 6 เดือนเท่านั้น เขาซื้อบ้านหลังใหญ่มีเครื่องปรับอากาศและสระว่ายน้ำที่มีเครื่องทำน้ำอุ่นซึ่งในสมัยนั้นถือว่าหรูสุดๆ 

​หนังสือพิมพ์ในเมือง Boston ซึ่งเขาใช้เป็นที่ประกอบกิจการเริ่มสงสัยว่าเขานำเงินไปลงทุนอะไรจึงได้ผลตอบแทนสูงเช่นนั้น และก็พบความจริงว่าเป็นการต้มตุ๋น จึงมีบทความทยอยเตือนผู้ลงทุน นอกจากนั้น การที่เขาไม่ลงทุนในบริษัทของตัวเองทำให้น่าสงสัยยิ่งขึ้น

เมื่อสืบสวนสักพัก ความก็แตกว่าบริษัทของเขามีแต่ลม ผู้คนแตกตื่นมาถอนเงิน ในเวลาเพียง 3 วัน Ponzi จ่ายเงินคืนผู้ลงทุน 2 ล้านเหรียญสหรัฐ แต่เขาก็ใจเย็น เอากาแฟและโดนัทมาเลี้ยงคนที่มาถอนเงินหน้าบริษัท จนบางคนเปลี่ยนใจเอาเงินคืนให้ไปลงทุนอีก

​ในที่สุด เดือนสิงหาคม 1920 เขาก็ถูกจับข้อหาต้มตุ๋น ยอดเงินที่เขายักยอกไปมีมูลค่าประมาณ 7 ล้านเหรียญสหรัฐ ผู้ฝากเงินหลายคนโกรธแค้นที่ทางการจับเขา หลายคนยังเชื่อใจในตัว Ponzi ว่าเป็นฮีโร่ทำเงินให้ผู้ลงทุนมากมาย

​Ponzi ติดคุกอยู่ 3 ปีครึ่งก็ได้ประกันตัว และก็หนีประกันไปรัฐอื่นอีกหลายรัฐ ต้มตุ๋นด้วยวิธีการคล้ายกัน เขาถูกจับอีกครั้งและถูกเนรเทศ ในปี 1934 ที่อิตาลี Ponzi ก็ต้มตุ๋นด้วยวิธีเดียวกันไปเรื่อยๆ

ในปี 1949 Ponzi จบชีวิตลงอย่างน่าอนาถและอย่างยากจน มีตาเหลือเพียงข้างเดียวและเป็นอัมพาต เขาตายในโรงพยาบาลการกุศลในบราซิล

​Ponzi มิได้เป็นคนแรกที่คิดวิธีต้มตุ๋นแบบนี้ Charles Dickens นักประพันธ์เอกของโลก บรรยาย Ponzi Scheme ในนวนิยายชื่อ Martin Chuzzlewitt ตีพิมพ์ในปี 1844 เป็นเวลา 38 ปีก่อน Charles Ponzi เกิดเสียอีก

​หลังจาก Ponzi ตายจนถึงปัจจุบัน Ponzi Scheme ถูกนำมาใช้ต้มตุ๋นอีกนับร้อยนับพันครั้งในประเทศต่างๆ ทั่วโลก และจะมีอีกนับครั้งไม่ถ้วนในอนาคต ตราบที่ยังมีคนโลภมากอย่างขาดเหตุผลอยู่ในโลกนี้

Anti Corruption วรากรณ์ สามโกเศศ การต้มตุ๋น Ponzi Ponzi scheme ซินแสโชกุน สู้คอร์รัปชั่น

Print

เรื่อง: วรากรณ์ สามโกเศศ

อดีตคณบดีคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เจ้าของผลงานเขียนชุด “Global Change” ว่าด้วยกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกสมัยใหม่ ในมุมเศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม เทคโนโลยี และผลงานเขียนชุด “โลกนี้ไม่มีอะไรฟรี” รวมงานคัดสรรด้านเศรษฐศาสตร์แบบไม่ต้องแบกบันไดมาอ่าน