ย้อนกลับไปที่จุดเริ่มต้น แก่นของวิชาแพทย์คืออะไร

แพทยศาสตร์เป็นวิชาวิทยาศาสตร์แขนงหนึ่ง เกี่ยวข้องกับสุขภาพร่างกายมนุษย์ทั้งสภาวะปกติและไม่ปกติ ใช้องค์ความรู้หลายด้านแบบวิทยาศาสตร์ประยุกต์ ส่วนใหญ่ใช้ด้านชีววิทยา แต่ก็ใช้องค์ความรู้ด้านอื่นด้วย เช่น เคมี ฟิสิกส์ แล้วเอามาใช้กับเรื่องสุขภาพมนุษย์และความเจ็บป่วย

วิชาการแพทย์พัฒนาไปพร้อมกับวิทยาศาสตร์ เพราะวิทยาศาสตร์สอนให้เกิดกระบวนการคิดแบบมีเหตุมีผล อธิบายได้ สิ่งสำคัญคือสามารถทำซ้ำได้ ถ้าสิ่งที่เรารู้นั้นเป็นจริง เมื่อคนอื่นมาทำเหมือนกันก็ย่อมได้ผลออกมาในทางเดียวกัน ในด้านการแพทย์ก็เหมือนกัน ในอดีตจะใช้เป็นการครูพักลักจำ มีความเชื่อต่อๆ กันมาว่าถ้าป่วยด้วยอาการแบบนี้น่าจะเป็นอะไรและต้องรักษาด้วยวิธีไหน สมัยก่อนเรารู้จักกันในชื่อแพทย์แผนพื้นบ้าน ซึ่งแต่ละประเทศก็มีลักษณะแตกต่างกันไป หลักการคล้ายๆ กันคือสืบทอดความรู้และความเชื่อต่อๆ กันมา

ถัดมาก็เริ่มใช้แบบแผนทางวิทยาศาสตร์เยอะขึ้น เช่น ถ้าเป็นอย่างนั้นก็ต้องพิสูจน์ได้ว่าทำไมจึงเป็นอย่างนั้น ทำให้มีการศึกษาในรายละเอียดเยอะขึ้น ปัจจุบันก็คือสิ่งที่เราเรียกว่าการแพทย์แผนตะวันตก คือการแพทย์ที่มีแนวคิดเชิงวิทยาศาสตร์

ส่วนการแพทย์แบบบอกต่อๆ กันมาหรือครูพักลักจำ หรือที่เมื่อก่อนเรียกว่าการแพทย์แผนตะวันออก ปัจจุบันมีการผสมผสานสองกลุ่มนี้เข้าด้วยกัน เพราะเราก็รู้ว่าองค์ความรู้ในสมัยก่อนอาจจะถูกต้อง แต่ไม่ได้มีกระบวนการวิเคราะห์เท่านั้นเอง เราเลยใช้องค์ความรู้ทั้งของตะวันตกและตะวันออกผสมกัน

ทำไมเราจึงเลือกการแพทย์แผนตะวันตกเป็นการเรียนการสอนในมหาวิทยาลัยเป็นสำคัญ

เริ่มต้นจากกรอบแนวคิดเรื่องกระบวนการคิดหรือการศึกษาแบบวิทยาศาสตร์ วิทยาศาสตร์ต้องมีการสังเกตุและอธิบายเหตุผลของที่มาที่ไปได้อย่างเป็นหลักการ อีกอย่างที่สำคัญคือมีความพยายามส่งต่อองค์ความรู้จากคนสู่คน มีรูปแบบของการเผยแพร่ข้อมูล เช่น การวิจัย การศึกษา การตีพิมพ์ ซึ่งในอดีตการแพทย์แผนตะวันออกไม่มีแบบนี้ ส่วนใหญ่จะเป็นสูตรลับตกทอดประจำตระกูลหรือเก็บเป็นองค์ความรู้ลับสุดยอด เลยทำให้การเผยแพร่ความรู้ไม่ค่อยดีเท่าไหร่ ความรู้ส่วนหนึ่งอาจจะสูญหายไปเลย หรือจำกันมาผิดๆ

การแพทย์แผนตะวันตกเป็นกรอบแนวคิดที่เราใช้ได้ ทั้งนี้ไม่ได้แปลว่าการแพทย์แผนตะวันตกจะเป็นที่มาขององค์ความรู้ทั้งหมด เราใช้แค่หลักการ เพียงแต่หลักการพวกนี้ได้รับการพิสูจน์มาเป็นเวลานาน และมีการศึกษารายละเอียดแทบทุกขั้นตอน  เลยทำให้เราหยิบองค์ความรู้พวกนี้มาใช้ได้ทันที

แนวโน้มนี้เป็นทั้งโลก เราใช้แกนหลักเป็นแพทย์แผนตะวันตกก่อน หลังจากนั้นถ้าเรามีองค์ความรู้อยู่เดิม ซึ่งในประเทศนั้นอาจมีการแพทย์แผนตะวันออกหรือการแพทย์ที่เก็บองค์ความรู้ส่งต่อกันรุ่นสู่รุ่น ก็พยายามเอามาประยุกต์ โดยใช้แพทย์แผนตะวันตกเข้ามาจับเท่านั้นเอง

ระบบการเรียนการสอนแพทย์ของไทยรับมาจากที่ไหนเป็นหลัก

ระบบการเรียนหรือกระทั่งตำราของเราแทบจะคัดลอกจากสหรัฐอเมริกามา อาจเป็นเพราะมีการปรับหลักสูตรในสมัยที่มูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอร์เข้ามาปรับราชแพทยาลัย ซึ่งปัจจุบันคือคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยแพทย์แห่งแรกของไทย ก็ใช้กรอบคิดนี้มาโดยตลอด

เพราะฉะนั้นเด็กก็เรียนจากหลักสูตรแบบนี้ และอาจารย์แพทย์ในรุ่นแรกส่วนมากก็จบมาจากอเมริกา ส่วนอาจารย์แพทย์ที่ไปเรียนต่อเฉพาะทางในต่างประเทศก็มักจะเลือกไปอเมริกาในช่วงแรกๆ หลักสูตรก็จะคล้ายๆ กัน แต่ในปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นอังกฤษ เยอรมัน ญี่ปุ่น ที่รับเอาลักษณะการแพทย์แผนตะวันตกหรือการแพทย์แผนใหม่ ก็มีหลักสูตรการเรียนการสอนคล้ายกันอยู่แล้ว

คุณเคยเป็นทั้งนักเรียนแพทย์และปัจจุบันเป็นอาจารย์แพทย์ ย้อนกลับไปตอนที่สอบเข้าแพทย์สมัยนั้นสอบเข้ายากไหม และชีวิตการเรียนหมอเป็นอย่างไร

สอบเข้าก็ยากอยู่แล้ว ในปัจจุบันก็ยังมีแนวโน้มเหมือนเดิม แพทย์ยังเป็นหนึ่งในสาขาวิชาที่มีความต้องการสูง การแข่งขันสูง คะแนนก็สูงด้วย มีคนเก่งๆ มาสอบและเรียนเยอะ ซึ่งมีสาเหตุมาจากสองปัจจัย

หนึ่ง เมื่อแพทย์เป็นวิชาที่ศึกษายากจึงมีอุปทานจำกัดแต่มีอุปสงค์สูง และมนุษย์ให้ความสำคัญกับความเจ็บป่วยของร่างกายสูงมาก เพราะฉะนั้นทรัพยากรและค่าใช้จ่ายกับเรื่องนี้จึงสูงไปด้วย

ผลที่ตามมาคือต้องยอมรับว่าอาชีพแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์จะมีรายได้สูงพอสมควรเมื่อเทียบกับวิชาชีพอื่น อันนี้คือความมั่นคงในหน้าที่การงาน ทำให้คนนิยมเรียนหมอ โดยเฉพาะคนที่เรียนเก่ง คะแนนสูง ก็จะแข่งกันเข้าสาขานี้เยอะ

สอง เนื่องจากเรียนยาก ถ้าเราไม่ได้เก่งระดับหนึ่ง โอกาสที่จะเรียนจบได้จนทำงานเป็นแพทย์ก็จะฝ่าด่านไปได้ลำบาก เพราะฉะนั้นจำนวนของแพทย์ที่จบใหม่ต่อปีจึงไม่เยอะ ทำให้มีอุปสงค์-อุปทานไม่ตรงกันอยู่ตลอดเวลา ซึ่งทำให้แพทย์ยังเป็นอาชีพที่มั่นคงอยู่ แม้จะผ่านมาหลายยุคหลายสมัยแต่ก็มีรายได้ค่อนข้างดี

อะไรคือสิ่งที่ยากที่สุดในการเรียนแพทย์

ยากสุดน่าจะเป็นในแง่รายละเอียด เพราะเนื้อหาการแพทย์เยอะ เนื่องจากเราต้องเรียนเกี่ยวกับทุกสิ่งที่เกี่ยวข้องกับชีวิตมนุษย์ ไม่ใช่เฉพาะร่างกายเรา แต่เป็นสิ่งแวดล้อม เชื้อโรค มลพิษ ซึ่งโควิดก็เป็นอีกตัวอย่างที่ทำให้เราเห็นว่ามีรายละเอียดมหาศาลมาก

มนุษย์มีความซับซ้อนสูงกว่าสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นมาก ทำให้ความรู้แทบจะไม่สิ้นสุด ฉะนั้นการเรียนแพทย์จึงมีรายละเอียดเยอะ พอมีรายละเอียดเยอะก็จำไม่หมด!