ปาณิส โพธิ์ศรีวังชัย เรื่อง
ตั้งแต่จำความได้ ไม่เคยมีครั้งไหนที่เจอหน้ากันแล้วลุงไม่เมา
ตอนยังเป็นเด็ก ทุกครั้งที่ลุงเข้ามาอุ้มหรือมาหยอกด้วย ฉันมักจะได้กลิ่นเหล้าเสมอ บางวันลุงก็ครองสติได้ พูดคุย ยิ้มหัวเราะอย่างสบายใจ แต่ในบางวันก็เมาหลับ นอนกรนเสียงดังบนแคร่ที่นั่งดวดเหล้าเป็นประจำ
โตขึ้นมาฉันเพิ่งเข้าใจว่านั่นคืออาการของคนติดเหล้า ผ่านเวลามาหลายสิบปี ลุงก็จากโลกนี้ไปไม่มีวันกลับด้วยผลพวงของเหล้า
ฉันไม่ใช่คนเกลียดเหล้า ตรงกันข้าม กลับมองว่าเหล้าเป็นเครื่องดื่มที่สร้างความสุนทรี ถ้าเราควบคุมได้ดีพอ เหล้าก็สร้างบรรยากาศของบทสนทนาได้อย่างลึกล้ำ แต่แน่ละ ไม่ใช่ทุกคนที่จะควบคุมความเมามายได้ ขึ้นชื่อว่ามากเกินไป ย่อมไม่ใช่เรื่องดี
ชีวิตของหลายคนพังทลายลงเพราะเหล้า เพราะเมื่อไหร่ที่เราปล่อยให้เหล้าดื่มเรา แทนที่เราจะดื่มเหล้า เมื่อนั้นอำนาจในการควบคุมตัวเองย่อมสูญสลายไปอย่างน่าใจหาย
ในความเป็นจริง อาการติดสุรา หรือ ติดเหล้า ไม่ได้เกิดเฉพาะกับคนอายุ 50-60 เท่านั้น ไม่จำเป็นว่าต้องเป็นชายแก่อยู่ติดบ้าน ไม่ได้ทำงาน แต่อาการติดเหล้าเกิดขึ้นได้กับทุกคน เพื่อนที่ทำงานของคุณอาจนั่งทำงานตอนกลางวัน แต่ในตอนกลางคืนเขาอาจดื่มเบียร์ขวดแล้วขวดเล่า และหากวันไหนไม่มีแอลกอฮอล์เข้าร่างกาย เมื่อนั้นมือก็สั่นจนควบคุมไม่ได้ ซึ่งนั่นนับเป็นอาการของคนติดเหล้า
ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา พฤติกรรมการดื่มสุราของคนไทยสูงขึ้นเรื่อยๆ ทุกปี ทั้งในเพศชายและเพศหญิง ซึ่งการดื่มสุราทำให้เกิดการสูญเสียหลายรูปแบบ ทั้งความรุนแรงต่อสังคม ทำให้เกิดโรคภัยตามมาต่อตัวผู้ติดสุราเอง นอกจากนี้ยังทำให้เกิดอุบัติเหตุ จนนำไปสู่การสูญเสียทางด้านเศรษฐกิจของประเทศ
สำนักงานสถิติแห่งชาติได้เปิดเผยผลการสำรวจพฤติกรรมการดื่มสุราของประชากรใน พ.ศ. 2560 พบว่าในประชากรอายุ 15 ปีขึ้นไปจำนวน 55.9 ล้านคน มีผู้ดื่มแอลกอฮอล์ประมาณ 15.9 ล้านคน โดยคนที่ดื่มสม่ำเสมอมีจำนวน 6.98 ล้านคน และกลุ่มที่มีอัตราการดื่มสูงที่สุดคือกลุ่มอายุ 25-44 ปี
หนึ่งในปัญหาที่คนติดเหล้าและผู้ใกล้ชิดคนติดเหล้าต้องพบเจอคือ เมื่อติดเหล้าแล้ว ไม่รู้จะไปหาคำปรึกษาจากไหน หรือไม่รู้ด้วยซ้ำว่าตนเองมีอาการติดเหล้า รู้ตัวอีกทีร่างกายก็เจ็บป่วย ซ้ำร้ายสภาพจิตใจก็บอบช้ำเกินเยียวยา ผู้ป่วยติดเหล้าหลายคนต้องรักษาทั้งโรคทางกายและโรคทางใจในเวลาเดียวกัน
มีตัวเลขบอกว่ามีผู้ป่วยติดเหล้าเพียง 7% เท่านั้นที่เข้าสู่กระบวนการบำบัดสุขภาพจิต ที่เหลือยังลอยเคว้งคว้างอยู่กลางมหาสมุทร และไม่รู้ว่าชีวิตจะเดินไปถึงจุดไหนหากยังใช้เหล้านำทาง
เมื่อไม่นานมานี้มีการเปิดตัวเว็บไซต์ ‘Alcohol Rhythm – เปลี่ยนจังหวะชีวิตคนติดเหล้า’ (Facebook Alcohol Rhythm เปลี่ยนจังหวะชีวิตคนติดเหล้า) เว็บไซต์ที่รวบรวมองค์ความรู้ งานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการดื่มสุราและการบำบัดรักษาผู้ติดสุรา ร่วมจัดทำโดยมูลนิธิเพื่อการประเมินผลเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ (HITAP) และ บริษัท ดิ วันโอวัน เปอร์เซนต์ จำกัด ภายใต้การสนับสนุนของกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
เป้าหมายหลักคือญาติของผู้ติดสุรา แต่ขณะเดียวกัน เนื้อหาก็มีไว้สำหรับทุกคนที่ต้องการหาข้อมูลเกี่ยวกับการดื่มสุรา เนื้อหาเหล่านี้มีไว้เพื่อลดช่องว่างการเข้าไม่ถึงบริการบำบัดรักษาอาการติดสุรา
เนื้อหาในเว็บแบ่งตามหมวดเพื่อให้เข้าใจง่าย เช่น หมวด เหล้าง่ายง่าย เล่าเกร็ดความรู้เรื่องเหล้าทั่วไป กับคำถามพื้นฐานที่ว่า ทำไมเราถึงติดแอลกอฮอล์, มากแค่ไหนถึงเรียกว่าติดสุรา, ทำไมแอลกอฮอล์ถึงมักนำไปสู่ความรุนแรง ฯลฯ ที่ว่าด้วย ‘อำนาจ’ ของแอลกอฮอล์ที่ทำงานกับสมองของเรา มีปัจจัยด้านชีวภาพที่ทำให้ผู้ดื่มสุราก่อความรุนแรงซึ่งยากจะควบคุม ซึ่งมีคำอธิบายว่า
“แอลกอฮอล์มีความเป็นพิษต่อสมอง ทั้งส่วนที่ส่งผลทำลายเนื้อสมองในกรณีของผู้ที่ดื่มสุราเป็นประจำ และส่วนที่เกิดจากฤทธิ์ของแอลกอฮอล์ต่อสมองซึ่งเกิดขณะดื่มสุราหรือลดปริมาณแอลกอฮอล์กะทันหัน ผลที่เกิดขึ้นคือสมองทำงานด้อยลง ทำให้สมองส่วนที่เกี่ยวกับการตัดสินใจ การใช้เหตุผล การยับยั้งชั่งใจ การวางแผน และความเข้าใจพลอยบกพร่องไปด้วย
“สิ่งนี้จะทำให้เกิดการแปลการรับรู้ที่ผิดเพี้ยนและเกิดการประเมินที่ผิดพลาด ซึ่งสามารถนำไปสู่ความรุนแรงได้ เช่น การรับสารหรือการแปลสัญญาณที่ผิดเพี้ยน คือเข้าใจว่าตนเองกำลังถูกคุกคาม หรือแปลความเป็นมิตรของผู้หญิงไปในนัยยะทางเพศหรือการยั่วยวน เมื่อประกอบกับการที่ความสามารถในการยับยั้งชั่งใจและการตัดสินใจด้อยลง ทำให้เกิดการแสดงออกถึงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม”
นอกจากเรื่องฤทธิ์ของแอลกอฮอล์แล้ว ยังมีเรื่องให้กำลังใจคนติดเหล้า ในหมวด เล่าแล้วเปลี่ยน ที่หยิบเอาเรื่องของคนที่เคยติดเหล้าแล้วเลิกได้มาเล่าให้ฟัง เช่นเรื่องราวของ แดเนียล เรดคลิฟฟ์ เจ้าของบทบาทพ่อมดน้อยแฮร์รี่ พอตเตอร์ ผู้ไม่อยากให้ผู้คนจดจำเขาแค่นั้น เขาต้องต่อสู้กับอาการติดเหล้า และเคยเดินทรหด 5 ชั่วโมงเพื่อให้ตัวเองหลุดพ้น
ส่วนในเชิงรูปธรรมก็มีหมวด นวัตกรรมเลิกเหล้า ที่ว่าด้วยเครื่องมือและอุปกรณ์ที่ช่วยให้คนที่เคยติดเหล้าเลิกได้ มีบทสัมภาษณ์หลากหลายที่ว่าด้วยนวัตกรรมบำบัดคนติดสุรา รวมถึงเนื้อหาในเชิงเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมที่ช่วยหาคำตอบว่าเพราะอะไรเราจึงติดเหล้า และจะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้อย่างไร เนื้อหาบางส่วนอธิบายไว้อย่างน่าสนใจว่า
“เศรษฐศาสตร์เป็นศาสตร์ที่มองมนุษย์ว่าเป็นสัตว์เศรษฐกิจ (homo economicus) และเป็นตัวแสดงที่มีเหตุผล แต่ต่อมา นักเศรษฐศาสตร์เริ่มเล็งเห็นแล้วว่า มนุษย์ไม่ได้เป็นตัวแสดงที่มีเหตุผลขนาดนั้น และหลายครั้งอะไรๆ ก็ไม่ได้เป็นไปตามรูปแบบตัวแสดงที่มีเหตุผล (Rational Actor Model) สักเท่าไหร่ จึงเริ่มมีการนำเอาศาสตร์ต่างๆ เข้ามาช่วยอธิบายพฤติกรรมของมนุษย์ ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือ ‘จิตวิทยา’
“การนำเอาจิตวิทยาเข้ามาช่วยนั้นทำให้รูปแบบตัวแสดงที่เหตุผลเริ่มถูกลดทอนความสำคัญลง และเกิดรูปแบบใหม่ๆ ที่มีความเป็นมนุษย์มากขึ้นเกิดขึ้นมาแทนที่ และสามารถใช้อธิบายพฤติกรรมทางเศรษฐศาสตร์ของมนุษย์ได้ดีขึ้น”
เนื้อหาในเชิงเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมจะช่วยให้เราเข้าใจรากของปัญหา และหาทางออกได้อย่างตรงจุดมากขึ้น นอกจากนี้สำหรับคนที่ต้องดูแลผู้ป่วยติดเหล้า ในเว็บไซต์ได้รวบรวมเนื้อหาสำหรับดูแลคนติดเหล้า ข้อควรปฏิบัติสำหรับผู้ใกล้ชิด รวมถึง ชุดเครื่องมือเลิกเหล้า มีไฟล์ให้ดาวน์โหลดที่บอกชัดเจนเป็นลำดับขั้นสำหรับการเลิกเหล้า และเรื่องเหล้าเชิงนโยบาย ที่ว่าด้วยภาพรวมของสถานการณ์คนติดเหล้าในปัจจุบันและช่องทางการรักษาที่ดูแลโดยหน่วยงานภาครัฐ
ในภาพรวม เว็บไซต์ Alcohol Rhythm จะเป็นศูนย์รวมข้อมูลเกี่ยวกับคนเลิกเหล้า มีช่องทางค้นหาศูนย์บริการบำบัดคนติดเหล้าใกล้บ้าน เป็นเพื่อนคู่คิด เป็นมิตรคู่บ้านสำหรับผู้ที่กำลังประสบปัญหาเหล่านี้ ไล่เรียงตั้งแต่ต้นทางก่อนติดเหล้า ไปจนถึงปลายทางของผู้ที่อยากเลิกเหล้า
บางครั้งคำว่า ‘ติดเหล้า’ อาจเป็นเรื่องใกล้ตัวเกินไป จนใครๆ ก็เอาคำนี้มาพูดเล่น แต่ในขณะเดียวกันก็ยังมีผู้ป่วยติดเหล้าจำนวนมากที่อยู่ในวังวนของความทรมาน ดื่มแล้วดื่มเล่าไม่หยุดยั้ง คล้ายคนลืมวันเวลาไปตลอดกาล จากคนสติสมบูรณ์พร้อมก็กลับกลายเป็นคนขาดสติยากจะหวนกลับ
ผู้ที่ดูแลคนติดเหล้าก็ต้องเผชิญภาวะยากลำบาก ทั้งต้องประคองจิตใจของผู้ป่วยให้อยู่ในร่องในรอย และหมั่นคอยดูแลรักษาดวงใจของตัวเองด้วย ปัญหาที่ดูเหมือนเป็นเรื่องใกล้ตัวนี้ จึงยิ่งควรใส่ใจและมีคนคอยให้คำปรึกษาอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ ‘เรา’ ผ่านพ้นคลื่นแห่งความเมามายนี้ไปด้วยกัน
[box] เว็บไซต์ ‘Alcohol Rhythm – เปลี่ยนจังหวะชีวิตคนติดเหล้า’ เว็บไซต์ที่รวบรวมองค์ความรู้ งานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการดื่มสุราและการบำบัดรักษาผู้ติดสุรา ร่วมจัดทำโดยมูลนิธิเพื่อการประเมินผลเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ (HITAP) และ บริษัท ดิ วันโอวัน เปอร์เซนต์ จำกัด ภายใต้การสนับสนุนของกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
ช่องทางติดต่อ
Website: https://alcoholrhythm.com
FB page: Alcohol Rhythm เปลี่ยนจังหวะชีวิตคนติดเหล้า
Twitter: @AlcoholRhythm [/box]